Ο θυρεοειδής μπορεί να αναπτύξει έναν ή περισσότερους όζους. Οι όζοι αυτοί είναι μικροί όγκοι, συνήθως καλοήθεις. Εάν έχετε όζους ο θυρεοειδής παρόλα αυτά εξακολουθεί να λειτουργεί φυσιολογικά. Αυτό έχει σαν συνέπεια να μην αντιληφθείτε με ιδιαίτερα συμπτώματα ότι ο θυρεοειδής έχει όζους παρά μόνο αν το αντιληφθείτε είτε με το χέρι σας ή βλέποντας τον στον καθρέφτη ή κατά την κλινική εξέταση ενός γιατρού.

Συνήθως δεν είναι γνωστό το αίτιο που προκαλεί την ανάπτυξη των όζων. Η ανάπτυξη όζων στο θυρεοειδή παρατηρείται πιο συχνά σε ανθρώπους που κατάγονται από ορισμένες περιοχές στις οποίες παρατηρούνται αυξημένα προβλήματα θυρεοειδούς, ή παλιότερα σε ανθρώπους που δέχτηκαν θεραπευτική ακτινοβολία στο κεφάλι ή στο λαιμό κατά τη διάρκεια της παιδικής ή εφηβική ηλικίας για προβλήματα όπως ακμή ή υπερτροφικές αμυγδαλές. Οι όζοι αυτοί είναι συνήθως καλοήθης, αλλά καμιά φορά σε ένα ποσοστό 3% με 8% μπορεί να αποτελούν σημείο κακοήθειας.

Όλοι όσοι έχουν διαπιστωμένο όζο στο υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς θα πρέπει να κάνουν βιοψία του θυρεοειδούς (Fine Needle Aspiration FNA – παρακέντηση με λεπτή βελόνη) για την ακριβή διάγνωση του τύπου του όζου.

ΠΟΙΟΣ ΠΑΘΑΙΝΕΙ ΟΖΟΥΣ ΣΤΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ: Δεν είναι γνωστό το ακριβές αίτιο που προκαλεί την ανάπτυξη των όζων. Η ανάπτυξη όζων στο θυρεοειδή παρατηρείται πιο συχνά σε ανθρώπους που κατάγονται από ορισμένες περιοχές στις οποίες παρατηρούνται αυξημένα προβλήματα θυρεοειδούς και αυξάνεται με την ηλικία. Η θεραπευτική ακτινοβολία στο κεφάλι ή στο λαιμό θεωρείται παράγων δημιουργίας όζων όπως για παράδειγμα η θεραπεία για λέμφωμα ή παλιότερα σε ανθρώπους που δέχτηκαν κατά τη διάρκεια της παιδικής ή εφηβική ηλικίας για προβλήματα όπως ακμή ή υπερτροφικές αμυγδαλές.

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΖΟΙ ΣΤΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ: Μεγάλο ποσοστό ενηλίκων παρουσιάζει όζους στο θυρεοειδή. Η παρουσία όζων είναι πιο συχνή σε γυναίκες. Έχει παρατηρηθεί  ότι 6% – 8% των ενηλίκων έχει ψηλαφητούς όζους, ενώ με τη βοήθεια υπερήχων πάνω από το 35% των ενηλίκων παρουσιάζει όζους. Κάποιες άλλες μελέτες ανεβάζουν το ποσοστό ενηλίκων με όζους στο 67%. Αυτό επιβεβαιώθηκε με μελέτες σε νεκροψίες ανθρώπων που πέθαναν από διάφορα αίτια μη σχετιζόμενα με το θυρεοειδή και που έδειξαν παρουσία ασυμπτωματικών όζων στο θυρεοειδή σε ποσοστό 65%. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα κάθε χρόνο παρουσιάζονται περίπου 10.000 νέοι ασθενείς με όζους.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΖΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Τις περισσότερες φορές οι όζοι δεν επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς και τη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών (ψυχροί όζοι), και δεν προκαλούν συμπτώματα. Ένα μικρό ποσοστό όζων παράγει θυρεοειδικές ορμόνες (λειτουργικοί ή θερμοί όζοι) και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερθυρεοειδισμό.

ΠΩΣ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΙ ΟΙ ΟΖΟΙ ΣΤΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ: Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι εύκολο να αντιληφθούν ότι έχουν όζους. Για να παρατηρήσουν έναν όζο στο θυρεοειδή ή να τον ψηλαφήσουν θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι και ο όζος να έχει μεγαλώσει αρκετά για να φαίνεται στο καθρέφτη ή να μπορεί να ψηλαφηθεί. Ένα απλό τεστ είναι μπροστά στο καθρέφτη με ένα ποτήρι νερό να προσπαθήσει να καταπιεί μια γουλιά και να παρατηρήσει αν μπορεί να δει κάποιο εξόγκωμα στη βάση του λαιμού στο σημείο του θυρεοειδούς. Ένας γιατρός μπορεί να ψηλαφήσει έναν όζο σε μια κλινική εξέταση. Το σημαντικότερο όμως είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση των όζων. Η ψηλάφηση ανιχνεύει ένα πολύ μικρό ποσοστό όζων γιατί για να ψηλαφηθεί ένας όζος πρέπει συνήθως να ξεπεράσει  το ένα με δύο εκατοστά. Η πιο αξιόπιστη μέθοδος ανίχνευσης όζων στο θυρεοειδή είναι το υπερηχογράφημα.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΟΖΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Η αρχική αξιολόγηση είναι η αναλυτική απεικόνιση “χαρτογράφηση” του θυρεοειδούς με υπερήχους. Αξιολογείται αν υπάρχει ένας όζος ή περισσότεροι, το μέγεθος, αν ο όζος είναι συμπαγής, κυστικός (περιέχει υγρό) ή μεικτός. Στη συνέχεια απαιτούνται αιματολογικές εξετάσεις για το προσδιορισμό των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα όπως και η μέτρηση θυρεοσφαιρίνης, καλσιτονίνης και αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων. Η σημαντικότερη εξέταση είναι η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (Fine Needle Aspiration – FNA).

ΠΑΡΑΚΕΝΤΗΣΗ ΜΕ ΛΕΠΤΗ ΒΕΛΟΝΗ: Η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA) είναι η πλέον καθιερωμένη εξέταση για τον προσδιορισμό με ακρίβεια της φύσης των όζων του θυρεοειδούς. Η FNA προσφέρει πολλές πληροφορίες στον ενδοκρινολόγο και τον βοηθάει στην απόφαση για το είδος της θεραπείας που είναι ενδεδειγμένη για τον κάθε ασθενή. Η FNA είναι πολύ ασφαλής. Είναι σχεδόν ανώδυνος αν πραγματοποιείται από πεπειραμένο γιατρό, οπότε και δεν απαιτείται τοπική αναισθησία για να γίνει η παρακέντηση. Καμία σοβαρή επιπλοκή όπως ο τραυματισμός νεύρων, αγγείων, ιστών, ή η διασπορά κακοήθων κυττάρων δεν έχει αναφερθεί. Σπάνια, ελαφρύς πόνος ή κάψιμο στην περιοχή του λαιμού μετά την παρακέντηση ανακουφίζεται με κοινά αναλγητικά (παρακεταμόλη), και δεν διαρκεί περισσότερο από λίγες ώρες. Η FNA γίνεται είτε με κατευθείαν ψηλάφηση του όζου, εφόσον αυτός είναι εύκολα ψηλαφητός, είτε με υπερηχογραφική καθοδήγηση. Στη δεύτερη περίπτωση ο γιατρός εντοπίζει με τον υπέρηχο τον όζο και κάτω από συνεχή υπερηχογραφική παρακολούθηση κατευθύνει την βελόνη που φαίνεται στην οθόνη στον όζο ή σε διάφορα στοιχεία του όζου.

Είναι σημαντικό η κυτταρολογική εξέταση να γίνεται από γιατρό κυτταρολόγο πεπειραμένο στη κυτταρολογία του θυρεοειδούς. Έτσι αποφεύγονται ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα και το κυριότερο ασαφή αποτελέσματα με συνέπεια ασθενείς οδηγούνται στο χειρουργείο χωρίς να υπάρχει λόγος.

Διεθνώς, η ακρίβεια της FNA είναι πολύ μεγάλη. Η κυτταρολογική διάγνωση περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες: καλοήθης (αρνητικός), ύποπτος (απροσδιόριστος), κακοήθης (θετικός), ή ανεπαρκής (μη διαγνωστική). Η ανεπαρκής κυτταρολογική διάγνωση σημαίνει συνήθως ότι στο δείγμα της FNA δεν υπήρχαν αρκετά κύτταρα για να υπάρξει διάγνωση και χρειάζεται σε κάποια στιγμή επανάληψη. Το ποσοστό ανεπαρκής διάγνωσης ελαττώνεται όταν η FNA γίνεται με υπερηχογραφική καθοδήγηση.

Η ύποπτος κυτταρολογική διάγνωση σημαίνει ότι τα κύτταρα του δείγματος δεν έχουν απόλυτα καλοήθη στοιχεία. Σε αυτή τη περίπτωση ο ενδοκρινολόγος θα πρέπει να αποφασίσει μαζί με τον ασθενή αν θα προχωρήσει σε χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς ή θα περιμένει και θα επαναλάβει τη παρακέντηση αργότερα.

Η καλοήθης κυτταρολογική διάγνωση σημαίνει ότι τα κύτταρα του δείγματος έχουν απόλυτα καλοήθη στοιχεία. Σε αυτή τη περίπτωση το πιο σημαντικό είναι ο κυτταρολόγος να προσδιορίσει αν ο όζος είναι υπερπλαστικός, αδενοματώδης, κολλοειδής, φλεγμονώδης ή άλλου καλοήθους τύπου ώστε ο ενδοκρινολόγος να καθορίσει αν χρειάζεται θεραπεία ή μόνο παρακολούθηση.

Η κακοήθης κυτταρολογική διάγνωση σημαίνει ότι τα κύτταρα του δείγματος έχουν κακοήθη στοιχεία. Σε αυτή τη περίπτωση το πιο σημαντικό είναι ο κυτταρολόγος να προσδιορίσει τον τύπο του καρκίνου. Οι δύο πιο συχνοί τύποι καρκίνου του θυρεοειδούς, ο θηλώδης (75%) και ο θηλακιώδης (15%) είναι καλής πρόγνωσης και έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά και παρόμοια θεραπεία.  Όταν η κατάλληλη θεραπεία ξεκινήσει σε σχετικά πρώιμο στάδιο, περισσότεροι από 90% των ασθενών θα θεραπευτούν από αυτούς τους καρκίνους. Οι άλλοι τύποι είναι το μυελοειδές (7%) και το αναπλαστικό καρκίνωμα (3%).

ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς είναι μια εξέταση που προσδιορίζει αν ένας όζος παράγει θυρεοειδικές ορμόνες και είναι λειτουργικός (θερμός) ή μη λειτουργικός (ψυχρός). Η εξέταση αυτή γίνεται με τη λήψη ραδιενεργού ιωδίου ή τεχνιτίου. Το ραδιενεργό υλικό απορροφάται μόνο από τα κύτταρα του θυρεοειδούς που λειτουργούν. Στη συνέχεια λαμβάνεται μια εικόνα με τη βοήθεια μιας γ-κάμερας που αποτυπώνει τα λειτουργικά σημεία του θυρεοειδούς. Αν ο όζος είναι θερμός τότε φαίνεται καθαρά η αυξημένη καθήλωση του ραδιοφαρμάκου στο σημείο του όζου, αν είναι ψυχρός φαίνεται ένα έλλειμα στο σημείο του όζου. Σήμερα, η ακρίβεια στη μέτρηση των θυρεοειδικών ορμονών και η ποιότητα του υπερηχογραφήματος έχουν εκτοπίσει το σπινθηρογράφημα στις σπάνια χρησιμοποιούμενες εξετάσεις.

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΟΖΟΙ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Η εγκυμοσύνη είναι μια κατάσταση που θέλει προσοχή. Καλοήθεις και κακοήθεις όζοι μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όλες οι έγκυες πρέπει να εξετάζονται με υπέρηχο πριν ή στην αρχή κάθε εγκυμοσύνης για ύπαρξη όζου στο θυρεοειδή. Σε περίπτωση που διαπιστώνονται όζοι πρέπει να αξιολογούνται με εξετάσεις αίματος και αν είναι μεγαλύτεροι από 6-8 χιλιοστά και με παρακέντηση. Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αντένδειξη για να γίνει παρακέντηση. Όζοι που παρουσιάζονται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν αυξημένες πιθανότητες να είναι κακοήθεις. Αν ο όζος είναι κακοήθης πρέπει να χειρουργηθεί, αν είναι καλοήθης συνήθως αντιμετωπίζεται με χορήγηση θυροξίνης. Δεν υπάρχει αντένδειξη λήψης θυροξίνης στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΟΖΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ: Η μεγάλη πλειονότητα των όζων του θυρεοειδούς είναι καλοήθης. Κάποιοι από τους καλοήθεις όζους χρειάζονται θεραπεία αν και για τους περισσότερους αρκεί  μόνο παρακολούθηση. Οι περισσότεροι καλοήθεις όζοι δεν μεγαλώνουν. Υπερηχογραφικός έλεγχος κάθε 6-12 μήνες θεωρείται επαρκής.

Σε περίπτωση που κάποιος καλοήθης όζος αυξάνεται σε μέγεθος τότε μπορεί να επαναληφθεί η παρακέντηση ή να χορηγηθεί θυροξίνη. Κάποιες νέες τεχνικές με τη χρήση λέιζερ και ραδιοκυμάτων έχουν δείξει σε μελέτες πολύ καλά αποτελέσματα, αλλά δεν χρησιμοποιούνται ακόμη ευρέως.

Όλοι οι κακοήθεις όζοι πρέπει να χειρουργούνται με ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς. Ο χειρουργός πρέπει να είναι ιδιαίτερα εκπαιδευμένος στη χειρουργική του θυρεοειδούς ή καλύτερα να είναι χειρουργός ενδοκρινών αδένων. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για να μη γίνει τραυματισμός λαρυγγικών νεύρων και των παραθυρεοειδών αδένων που είναι κάτω από τη θυρεοειδή και ρυθμίζουν το ασβέστιο στον οργανισμό. Είναι απαραίτητο πριν από τη χειρουργική επέμβαση να γίνεται λεπτομερής απεικόνιση του θυρεοειδούς και όλων των γειτονικών ανατομικών στοιχείων με αναλυτικό υπερηχογράφημα. Στη συνέχεια καθορίζεται από τον ενδοκρινολόγο σε συνεργασία με το χειρουργό ο τύπος της επέμβασης και το αν θα πρέπει να γίνει αφαίρεση λεμφαδένων από συγκεκριμένα σημεία.

Το 90% των καρκίνων του θυρεοειδούς είναι καλής πρόγνωσης και μια καλή χειρουργική επέμβαση αποτελεί στη μεγάλη πλειονότητα αυτών των όζων πλήρη θεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συμπληρωματική θεραπεία με χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου.