Η παρακέντηση θυρεοειδούς με λεπτή βελόνη (FNA) είναι μία διαδικασία κατά την οποία λαμβάνεται υλικό από όζο για κυτταρολογικό έλεγχο και είναι η πλέον αξιόπιστη εξέταση για την επιβεβαίωση ή τον αποκλεισμό παρουσίας κακοήθειας.

Η αρακέντηση γίνεται υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, δηλαδή με συνεχή παρακολούθηση της βελόνας με υπερηχογράφημα, ώστε να εξασφαλίζεται:

α) ασφάλεια από πιθανή κάκωση παρακείμενων δομών,

β) λήψη υλικού από τον όζο και όχι από τον παρακείμενο φυσιολογικό ιστό και

γ) λήψη υλικού από την πιο ύποπτη περιοχή του όζου.

Η FNA με υπερηχογραφική καθοδήγηση είναι σήμερα αποδεκτή ως η πλέον ανώδυνη, χαμηλού κόστους, εύκολη, ελάχιστα τραυματική και με σπάνιες επιπλοκές επεμβατική εξέταση του θυρεοειδούς αδένα. Αν η παρακέντηση γίνει σωστά, η εξέταση έχει μεγάλη αξιοπιστία. Τα αποτελέσματα της παρακέντησης με λεπτή βελόνη μπορεί να ανήκουν σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες (σύμφωνα με το σύστημα Bethesda που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι κυτταρολόγοι):

1. Ανεπαρκές δείγμα: Σημαίνει ότι το υλικό, που έχει ληφθεί με την παρακέντηση, δεν περιέχει επαρκή αριθμό κυττάρων για να τεθεί με ασφάλεια η διάγνωση. Σχετίζεται είτε με την εμπειρία του ιατρού είτε με τη σύσταση του όζου. Αν το δείγμα είναι ανεπαρκές, η FNA επαναλαμβάνεται.

Αν μετά από επαναλαμβανόμενες FNA, το δείγμα παραμένει ανεπαρκές, τότε η πιθανότητα κακοήθειας είναι μεγαλύτερη και ο ενδοκρινολόγος πιθανά θα συστήσει χειρουργική αφαίρεση.

2. Αρνητικό για κακοήθεια. Σε αυτήν την περίπτωση, η πιθανότητα να υπάρχει καρκίνος και να μην ανιχνευτεί με την παρακέντηση (ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα) είναι πολύ μικρή (λιγότερο του 3%). Παρόλα αυτά, οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται με υπερηχογράφημα και κλινική εξέταση κάθε 6-18 μήνες (με υπόδειξη του ενδοκρινολόγου).

3. Άτυπο ή ακαθόριστο (πιθανότητα κακοήθειας 20%). Συνήθως συστήνεται επανάληψη της παρακέντησης μετά από διάστημα 3 μηνών.

4. Θυλακιώδης βλάβη (πιθανότητα κακοήθειας περίπου 30%)

5. Ύποπτο για κακοήθεια (πιθανότητα κακοήθειας περίπου 60-75%).

6. Κακοήθης όζος (πιθανότητα κακοήθειας περίπου 99%).

Η FNA πρέπει να εφαρμόζεται για όλα τα οζίδια θυρεοειδούς;

Η γνώμη και η εμπειρία του ιατρού είναι καθοριστικές, διότι σε πολλά θέματα που αφορούν το θυρεοειδή δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία μεταξύ των ειδικών. Με βάση τη σύγχρονη βιβλιογραφία, αν τα χαρακτηριστικά του όζου στο υπερηχογράφημα είναι τυπικά καλοήθειας, συνήθως δε συστήνεται FNA.

Το μέγεθος του όζου είναι ο τελευταίος παράγοντας που καθορίζει την ανάγκη για FNA. Γενικά, ένας όζος πάνω από 1 εκ. απαιτεί FNA, αλλά και ένα όζος κάτω από 1 εκ. είναι δυνατόν να απαιτεί FNA, αν έχει ύποπτα χαρακτηριστικά ή μεγαλώνει. Ο χαρακτηρισμός των όζων γίνεται πλέον με υπερηχογραφικά κριτήρια και σύμφωνα με την τελευταία διεθνή κατάταξη ΤI – RADS.

Πώς γίνεται η παρακέντηση (FNA);

Εκτελείται στο χώρο του ιατρείου υπερήχων, από τον ακτινολόγο ιατρό που είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος να χειρίζεται υπερήχους και να κατευθύνει βελόνες υπερηχογραφικά. Ο ασθενής ξαπλώνεισε ύπτια θέση με τον τράχηλο σε υπερέκταση και, αφού εξεταστεί με υπερηχογράφημα ο αδένας και προσδιοριστεί ο όζος, γίνεται απολύμανση του δέρματος πάνω από τον όζο και τοπική αναισθησία με spray ή gel.

Χρησιμοποιείται σύριγγα με πολύ λεπτή βελόνη, η οποία εισέρχεται δια του δέρματος στον όζο για λήψη αντιπροσωπευτικού κυτταρολογικού υλικού. Η διαδικασία γίνεται 3 τουλάχιστον φορές και διαρκεί δευτερόλεπτα. Το υλικό μονιμοποιείται κατάλληλα και αποστέλλεται στο εργαστήριο, όπου μελετάται. Ο ασθενής, αμέσως μετά, επιστρέφει στις συνήθεις δραστηριότητές του.

Απαιτείται προετοιμασία για την FNA θυρεοειδούς;

Αν ο εξεταζόμενος παίρνει αντιπηκτικά φάρμακα (π.χ. Plavix) ή φάρμακα που επηρεάζουν την πήξη του αίματος (π.χ. Naprosyn), πρέπει να τα διακόψει για μερικές ημέρες πριν την παρακέντηση, αφού πρώτα συμβουλευτεί τον ιατρό του (καρδιολόγο, παθολόγο κλπ). Συνήθως, η ασπιρίνη (π.χ. Salospir) δεν είναι απαραίτητο να διακοπεί. Ο ασθενής μπορεί  να φάει και να πιει κανονικά πριν την παρακέντηση.

Υπάρχουν επιπλοκές ή κίνδυνοι;

Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν το αιμάτωμα και τη φλεγμονή, αλλά, σε έμπειρα χέρια, η πιθανότητα να συμβούν είναι αμελητέα. Για την αποτροπή φλεγμονής, χρησιμοποιούνται μέτρα αντισηψίας του δέρματος και του ηχοβολέα. Μεγαλύτερη πιθανότητα αιματώματος υπάρχει σε ασθενείς που παίρνουν αντιπηκτικά (ακόμη και αν τα διέκοψαν για λίγο καιρό) και αφορούν περισσότερο μικρούς όζους και όζους που δεν είναι εύκολα διακριτοί με υπερηχογράφημα. Σε ασθενείς με λεπτό δέρμα, μπορεί να εμφανιστεί ερυθρότητα του δέρματος, τοπικά, που υποχωρεί σύντομα. Η διαδικασία είναι άριστα ανεκτή ακόμη και από παιδιά.