Ονομάζεται έτσι προς τιμήν του ιατρού Γ. Παπανικολάου που το ανακάλυψε. Είναι μια εξέταση που έχει σκοπό την ΠΡΟΛΗΨΗ του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Σε συνδυασμό με την γυναικολογική εξέταση είναι η σημαντικότερη προληπτική εξέταση. Μπορεί να ανιχνεύσει βλάβες των κυττάρων του τραχήλου, οι οποίες αν δεν θεραπευθούν, θα οδηγήσουν στον καρκίνο. Κάθε γυναίκα πρέπει να εξετάζεται μια φορά το χρόνο. Η ηλικία έναρξης ορίζεται το αργότερο ένα έτος μετά την πρώτη σεξουαλική επαφή. Αν το τεστ Παπανικολάου δεν είναι τελείως φυσιολογικό, μπορεί να χρειαστούν πρόσθετες εξετάσεις.

Τι είναι το τεστ   Παπανικολάου ή Παπ-τεστ;

Είναι ένας τρόπος εξέτασης κυττάρων που πάρθηκαν από τον τράχηλο της μήτρας. Ο κύριος σκοπός του τεστ είναι να βρει καρκινικά κύτταρα ή αλλαγές στα κύτταρα που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσουν σε καρκίνο αν δεν θεραπευτούν έγκαιρα. Πιθανόν επίσης είναι να βρει και άλλες καταστάσεις που δεν συνδέονται με καρκίνο (π.χ. μύκητες, κόκκους κλπ) αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός της εξέτασης.

Τι Δεν είναι το τεστ Παπανικολάου;

Το τεστ ΔΕΝ είναι μέθοδος γιά να ανιχνευθούν μικρόβια στον κόλπο (κολπίτις), ΔΕΝ χρησιμεύει γιά να βρεθούν σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ΔΕΝ χρησιμεύει γιά να βρεθεί η αιτία πόνων «χαμηλά», ΔΕΝ ελέγχει γιατί δεν είναι τακτική η περίοδος, ΔΕΝ βρίσκει των καρκίνο των ωοθηκών ή του ενδομητρίου, ΔΕΝ βρίσκει ινομυώματα, ΔΕΝ βρίσκει κύστεις στις ωοθήκες, ΔΕΝ βρίσκει αν είστε έγκυος κλπ. Γιά όλες αυτές τις καταστάσεις υπάρχουν ειδικές εξετάσεις που ο Γυναικολόγος θα σας προτείνει. Πώς γίνεται η γυναικολογική εξέταση; Η γυναίκα κάθεται – ξαπλώνει στην ειδική γυναικολογική πολυθρόνα (μπουμ). Ο Γυναικολόγος τοποθετεί στην είσοδο του κόλπου, μια μικρή συσκευή που λέγεται κολποδιαστολέας. Μετά, με τη βοήθεια ειδικού φωτισμού, παρατηρεί τα τοιχώματα του κόλπου και τον τράχηλο. Τέλος, αφαιρεί τον κολποδιαστολέα και παρατηρεί το αιδοίο και την περιγεννητική περιοχή.

Πώς γίνεται το τεστ Παπανικολάου;

Η γυναίκα τοποθετείται στην θέση της γυναικολογικής εξέτασης. Ο Γυναικολόγος αφού πρώτα παρατηρήσει τα τοιχώματα του κόλπου και του τραχήλου, παίρνει ένα δείγμα κυττάρων από την επιφάνεια του τραχήλου με την βοήθεια μιας ξύλινης σπάτουλας. Κατόπιν παίρνει ένα δείγμα κυττάρων από τον ενδοτράχηλο με ένα βουρτσάκι. Και τα δύο δείγματα κυττάρων τοποθετούνται σε ειδικό γυάλινο πλακάκι και σταθεροποιούνται με ειδικό σπρέϊ, ώστε να αντέχουν για μερικές ημέρες. Μετά αποστέλλονται στον Κυτταρολόγο, ο οποίος εξετάζει τα πλακάκια στο μικροσκόπιο.

Ποιός ιατρός κάνει το τεστ Παπανικολάου;

Είναι μια εξέταση στην οποία συνεργάζονται δύο ιατρικές ειδικότητες. Ο Γυναικολόγος κάνει τη λήψη κατά την διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης. Ο Κυτταρολόγος εξετάζει το δείγμα στο μικροσκόπιο και γράφει την έκθεση με το αποτέλεσμα. Την έκθεση πρέπει να δει ο Γυναικολόγος, ο οποίος θα συνεκτιμήσει την κλινική εικόνα που είχε δει και θα συμβουλεύσει την ασθενή για πρόσθετες εξετάσεις αν χρειάζονται, πιθανή θεραπεία ή πότε να έλθει για επανέλεγχο. Πόσο τακτικά πρέπει να γίνεται το τεστ Παπανικολάου; Κάθε γυναίκα πρέπει να μιλήσει με τον Γυναικολόγο, ο οποίος θα της συστήσει το πόσο συχνά πρέπει να γίνεται η εξέταση, ανάλογα με το ιστορικό της. Σε γενικές γραμμές συστήνεται σε κάθε γυναίκα να αρχίσει το τεστ Παπανικολάου τον πρώτο χρόνο μετά την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας και να το επαναλαμβάνει μια φορά το χρόνο αν τα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά.

Τι προετοιμασία χρειάζεται;

Τα τελευταία δύο 24ωρα πριν το τεστ δεν πρέπει να υπάρχει επαφή, χρήση κολπικής κρέμας ή ταμπόν και να μην έχει γίνει κολπική πλύση. Επίσης, δεν πρέπει να υπάρχει αίμα ή περίοδος. Πριν πάτε στον Γυναικολόγο πάρτε μαζί σας προηγούμενα τεστ Παπανικολάου που ΔΕΝ ήταν φυσιολογικά. Επίσης, να θυμηθείτε να του αναφέρετε αν κάτι σχετικό υπάρχει στο ιστορικό σας (προηγούμενη κρυοπηξία, «καυτηριασμός», κολποσκόπηση κλπ).

Πότε είναι οι καλύτερες ημέρες για το τεστ Παπανικολάου;

Όχι τις ημέρες περιόδου. Δύο ημέρες πριν το τεστ δεν πρέπει να γίνεται ενδοκολπική πλύση ή να χρησιμοποιείται ενδοκολπική κρέμα ή να υπάρχει σεξουαλική επαφή. Στοιχίζει ακριβά; Το τεστ Παπανικολάου είναι μια φθηνή εξέταση (20-40 ευρώ). Πόσο καιρό περιμένω γιά τα αποτελέσματα; Συνήθως 1-2 εργάσιμες ημέρες. Είμαι πολύ καλά, δεν έχω ενοχλήσεις, δεν έχω υγρά, χρειάζεται να κάνω τεστ Παπανικολάου; ΝΑΙ. Το τεστ γίνεται ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ, δηλαδή όταν είστε καλά. Αν έχετε κάποια ενόχληση, αν «κάτι δεν πηγαίνει καλά», επισκεφθείτε τον Γυναικολόγο γιά εξέταση, όχι γιά τεστ Παπανικολάου. Ποιές γυναίκες δεν χρειάζεται να κάνουν τεστ Παπανικολάου; Α) Γυναίκες μετά την ηλικία των 70, που τα τρία τελευταία ετήσια τεστ ήταν φυσιολογικά. Β) Γυναίκες που έχουν υποστεί ολική υστερεκτομή, αλλά όχι για καρκίνο ή προκαρκινικές βλάβες.

Εχω αφαιρέσει τη μήτρα μου, πρέπει να κάνω τεστ Παπανικολάου;

Ναι, αν η μήτρα αφαιρέθηκε εξαιτίας καρκίνου ή προκαρκινικών βλαβών. Ναι, αν αφαιρέθηκε η μήτρα αλλά δεν αφαιρέθηκε ο τράχηλος (υφολική υστερεκτομή). Όχι αν αφαιρέθηκε η μήτρα και ο τράχηλος εξαιτίας καρκίνου ή προκαρκινικών βλαβών. Γιατί το τεστ Παπ σε συνδυασμό με την γυναικολογική εξέταση είναι τόσο σημαντικά; Μικρές αλλαγές στα κύτταρα του τραχήλου δεν είναι καρκίνος, αλλά αν οι αλλαγές αυτές δεν θεραπευτούν, μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο. Αυτή είναι η μεγάλη χρησιμότητα του Παπ-τεστ, να βρει δηλαδή μικρές και εύκολα θεραπεύσιμες αλλαγές, που αν δεν είχαν βρεθεί, θα οδηγούσαν σε καρκίνο. Αυτές οι κυτταρικές ανωμαλίες θεραπεύονται πλήρως ΠΡΙΝ γίνουν καρκίνος. Η μεγάλη πλειονότητα των καρκίνων τραχήλου μήτρας θα είχαν προληφθεί, αν οι γυναίκες αυτές έκαναν τεστ Παπανικολάου κάθε χρόνο. Ακόμα και ο καρκίνος θα αντιμετωπιστεί καλύτερα αν ανιχνευθεί νωρίς.

Τι γίνεται μετά το Παπ-τεστ; 

Αν τα αποτελέσματα είναι φυσιολογικά, η γραμματέας θα επικοινωνήσει μαζί σας για να σας ενημερώσει. Αν τα αποτελέσματα δείχνουν ότι χρειάζεται θεραπεία ή περαιτέρω έλεγχος, ο Γυναικολόγος θα σας εξηγήσει ότι χρειάζεται. Πώς περιγράφονται τα αποτελέσματα; Τα αποτελέσματα από τον Κυτταρολόγο έχουν διάφορες μορφές. Το πληρέστερο πρότυπο αποτελεσμάτων σήμερα, το σύστημα Bethesda, δυστυχώς λίγα εργαστήρια το ακολουθούν. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, όταν το δείγμα κυττάρων δεν έχει κανένα πρόβλημα (αρνητικό),  περιγράφεται ως «αρνητικό γιά ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία ή κακοήθεια». Αν ο δείγμα έχει κυτταρικές ανωμαλίες περιγράφεται σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες:

• ASC – άτυπα πλακώδη κύτταρα. Είναι τα λεπτά και επίπεδα κύτταρα της επιφανείας του τραχήλου. Υπάρχουν δύο υποκατηγορίες: ASC-US (άτυπα πλακώδη κύτταρα μη καθορισμένης σημασίας): Τα πλακώδη κύτταρα δεν  φαίνονται να είναι τελείως φυσιολογικά, αλλά ο Κυτταρολόγος δεν είναι τελείως σίγουρος για το τι σημαίνουν οι κυτταρικές αλλαγές που παρατήρησε. Συνήθως αυτό συνδέεται με μόλυνση από HPV και θεωρείται μέτριας βαρύτητας βλάβη.
• ASC-H (άτυπα πλακώδη κύτταρα που δεν αποκλείουν την ύπαρξη υψηλού βαθμού πλακώδους ενδοεπιθηλιακής βλάβης): Τα κύτταρα δεν είναι φυσιολογικά αλλά ο Κυτταρολόγος δεν είναι σίγουρος γιά την βαρύτητα της βλάβης.
• To ASC-H έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι προκαρκινική κατάσταση.
• AGC (άτυπα κυλινδρικά κύτταρα): Τα κυλινδρικά κύτταρα, που βρίσκονται στον ενδοτράχηλο και το ενδομήτριο, δεν φαίνονται φυσιολογικά, αλλά ο Κυτταρολόγος δεν είναι σίγουρος γιά το τι σημαίνουν οι κυτταρικές αυτές αλλαγές.
• AIS (αδενοκαρκίνωμα in situ): Προκαρκινικά κύτταρα βρίσκονται στο ενδοτράχηλο.
• LGSIL (χαμηλού βαθμού πλακώδης ενδοεπιθηλιακή βλάβη): θεωρείται πρώιμη βλάβη μέτριας βαρύητητας, που συνήθως προκαλείται από τον ιό HPV.
• HGSIL (υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακή βλάβη): θεωρείται σοβαρή προκαρκινωματώδης βλάβη με αυξημένες πιθανότητες στο μέλλον να γίνει καρκίνος.

Πόσο συχνά εμφανίζονται ανωμαλίες στο τεστ Παπανικολάου; 

Στην Ελλάδα περίπου 1 στα δέκα τεστ εμφανίζεται μη φυσιολογικό και χρειάζεται περαιτέρω έλεγχο. Τι σημαίνει το μη φυσιολογικό αποτέλεσμα; Ότι τα κύτταρα της επιφανείας του τραχήλου της μήτρας δεν είναι φυσιολογικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καρκίνος. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το μη φυσιολογικό αποτέλεσμα συνήθως σημαίνει ότι αν δεν θεραπευθεί σωστά και έγκαιρα, τότε ίσως στο μέλλον οδηγήσει σε καρκίνο. Σε κάθε περίπτωση ο Γυναικολόγος θα σας εξηγήσει τι ακριβώς σημαίνει το αποτέλεσμα του τεστ Παπανικολάου.

Υπαρχουν διάφοροι όροι που χρησιμοποούνται γιά να περιγραφεί ένα μη φυσιολογικό αποτέλεσμα:

• Δυσπλασία: δεν είναι καρκίνος, αλλά μπορεί να γίνει αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Ταξινομείται σε ελαφριά, μέτρια, βαριά και καρκίνωμα in situ. Η ταξινόμηση εξαρτάται από το πόσο έντονες κυτταρικές αλλαγές εμφανίζονται στο μικροσκόπιο.
• Πλακώδης ενδοεπιθηλιακή βλάβη (SIL): δεν είναι καρκίνος, αλλά μπορεί να γίνει αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Ταξινομείται σε χαμηλού βαθμού (LGSIL) που σημαίνει πολύ αρχικές βλάβες, και υψηλού βαθμού (HGSIL) που σημαίνει σοβαρότερες βλάβες – προκαρκινικές.
• Τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία (CIN): δεν είναι καρκίνος. Συνοδεύεται από ένα αριθμό από 1 έως 3 ανάλογα τη βαρύτητα. Το CIN1 συνήθως είναι πολύ ελαφριά βλάβη που συνήθως επανέρχεται μόνη της, ενώ το CIN3 θεωρείται προκαρκινική βλάβη
• . Άτυπα κύτταρα: είναι ένα μη φυσιολογικό εύρημα στο τεστ Παπανικολάου, που σίγουρα δεν είναι καρκίνος, αλλά χρειάζεται διερεύνηση. Τραχηλικός καρκίνος ή διηθητικός καρκίνος: Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα που δηλώνει σαφή κακοήθη βλάβη. Ακόμα και τότε η διάγνωση γίνεται όχι από το τεστ Παπανικολάου αλλά με βιοψία.

Πώς αντιμετωπίζεται ένα μη φυσιολογικό αποτέλεσμα; 

Ανάλογα με το αποτέλεσμα ο Γυναικολόγος θα προτείνει κάποιες περεταίρω ενέργειες. Πιθανό να δοθεί κάποια τοπική θεραπεία και μετά να γίνει έλεγχος με κολποσκόπηση (περιπτώσεις με HPV, ASC-US, ASC-H, LGSIL, HGSIL, CIN1, CIN2, CIN3). Αν συνυπάρχει κάποια φλεγμονή, είναι πιθανό να ζητηθεί μικροβιολογικός έλεγχος και θεραπεία, πριν επανελεγχθεί ο τράχηλός σας. Αν είστε σε εμμηνόπαυση, και η ατροφία είναι έντονη, πιθανό να χρειαστεί να πάρετε για λίγο καιρό τοπικά οιστρογόνα και μετά να ξαναεξεταστείτε.

Τι θεραπεία χρειάζεται; 

Εάν τα αποτελέσματα δείχνουν βλάβη που πιθανό να γίνει στο μέλλον καρκίνος, τότε υπάρχει ανάγκη θεραπείας. Χωρίς θεραπεία είναι πιθανό να εμφανιστεί, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, καρκίνος. Σκοπός της θεραπείας είναι όχι να θεραπεύσει τον καρκίνο, αλλά να τον προλάβει, δηλαδή να μη δημιουργηθεί καρκίνος. Υπάρχουν διάφοροι μέθοδοι που περιγράφονται παρακάτω:

• Κρυοπηξία: απλή και ανώδυνη μέθοδος, γίνεται στο ιατρείο. Καταστρέφει τα κύτταρα της επιφανείας του τραχήλου παγώνοντας την περιοχή της βλάβης. Τα μειονεκτήματα της μεθόδου είναι ότι δεν καταστρέφει τα παθολογικά κύτταρα ομοιόμορφα σε όλη την έκταση εφαρμογής της,  δεν ελέγχεται επαρκώς το βάθος που φτάνει η θεραπεία και για τους λόγους αυτούς τείνει να εγκαταλειφθεί. Ποσοστό επιτυχίας κάτω του 50%.
• Laser εξάχνωση: καταστρέφει την περιοχή της βλάβης χρησιμοποιώντας μια ακτίνα Λέιζερ (Laser). Χρειάζεται τοπική αναισθησία, γίνεται μόνο από εξειδικευμένο Γυναικολόγο, γίνεται σε κλινική, αν και δεν χρειάζεται νοσηλεία. Γίνεται μέσω κολποσκοπίου, που με τη μεγένθυση εξασφαλίζει την λεπτομερή καταστροφή της περιοχής της βλάβης σε έκταση αλλά και σε βάθος. Θεωρείται η πλέον αποτελεσματική μέθοδος (>98%).
• LEEP ή LLETZ: αφαιρεί την περιοχή της βλάβης χρησιμοποιόντας ειδικό μηχάνημα (ηλεκτροδιαθερμία) και εξάρτημα (Loop), υπό την επίβλεψη κολποσκοπίου. Γίνεται με τοπική αναισθησία ή μέθη, γίνεται σε κλινική αλλά χωρίς νοσηλεία. Προτιμάται όταν η περιοχή της βλάβης πρέπει να σταλεί για βιοψία. Θεωρείται πολύ αποτελεσματική (>95%) όταν γίνεται με κολποσκόπιο και εξειδικευμένο Γυναικολόγο. Δεν πρέπει να γίνεται χωρίς κολποσκόπιο γιατί οδηγεί σε σημαντικά ιατρικά λάθη.
• Κωνοειδής εκτομή: αφαιρεί ένα κωνοειδές κομμάτι του τραχήλου. Παλιότερα γινόταν με νυστέρι, νάρκωση και ράμματα Αυτός ο τρόπος πλέον έχει εγκαταλειφθεί γιατί είχε πολλές παρενέργειες. Σήμερα η κωνοειδής εκτομή γίνεται με Laser ή με LLETZ, μέθοδοι και οι δύο που δεν απαιτούν νάρκωση, ούτε ράμματα.

 Μπορεί το τεστ Παπανικολάου να κάνει λάθος; 

Το τεστ είναι μια εξέταση που έχει και λάθος αποτελέσματα. Αυτά μπορεί να οφείλονται στον τρόπο που παίρνονται τα κύτταρα ή στο από πού παίρνονται ή στον τρόπο που τοποθετούνται στα γυάλινα πλακάκια ή στον τρόπο που  σταθεροποιούνται ή στον τρόπο που φυλάσονται, στην προετοιμασία της γυναίκας κλπ. Επειδή τόσοι πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την αξιοπιστία του αποτελέσματος, είναι λογικό να κυμαίνεται το ψευδώς αρνητικό (δηλαδή το τεστ να φαίνεται φυσιολογικό, αλλά να μην είναι) σε επίπεδα από 20 – 35%. Η τακτική επανάληψη του τεστ κάθε χρόνο διορθώνει αυτό το λάθος, γιατί είναι εξαιρετικά απίθανο στατιστικά να γίνει το λάθος δύο συνεχόμενες χρονιές.

Πώς μπορεί να βελτιωθεί η αξιοπιστία του τεστ Παπανικολάου; 

Οι έρευνες δείχνουν, ότι τα μισά λάθη του τεστ οφείλονται σε λάθη κατά τη διαδικασία της λήψης. Για το λόγο αυτό τονίζεται ότι την λήψη του τεστ πρέπει να την κάνει ο Γυναικολόγος, μετά από προσεκτική, λεπτομερή εξέταση του τραχήλου, ώστε να εντοπίσει τις πλέον ύποπτες περιοχές από τις οποίες πρέπει να παρθεί το δείγμα. Ο τρόπος αυτός συνδυάζει γυναικολογική εξέταση και λήψη του τεστ Παπανικολάου, μέθοδος με την οποία μειώνονται σαφώς τα λάθη.

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ: Το τεστ Παπανικολάου είναι μια απλή, γρήγορη, φθηνή, ασφαλής, ανώδυνη εξέταση που ψάχνει μήπως τα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας παρουσιάζουν αλλαγές, οι οποίες στο μέλον θα απειλούσαν τη ζωή σας. Αν και νιώθετε – φαίνεστε υγιής, μπορεί αλλαγές στα κύτταρα του τραχήλου να υπάρχουν. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να κάνετε το τεστ κάθε χρόνο. Μη φυσιολογικά αποτελέσματα δεν σημαίνει ότι έχετε καρκίνο. Σημαίνει ότι ο Γυναικολόγος θα ζητήσει περεταίρω έλεγχο ή/και θεραπεία ώστε να μην εμφανίσετε καρκίνο στο μέλον.