Το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι ένα σύνολο προβλημάτων υγείας όπως διαταραχές του κύκλου, υπερβολική τριχοφυία στο πρόσωπο και στο σώμα (υπερτρίχωση) και μεγάλο αριθμό ωοθυλακίων (μικρές κύστεις με υγρό μέσα στις οποίες αναπτύσσονται τα ωάρια) που είναι διατεταγμένα σαν «κολιέ μαργαριταριών» στις ωοθήκες. Αυτά τα ωοθυλάκια μοιάζουν με κύστεις (από όπου προέρχεται και ο όρος «πολυκυστικές»). Είναι η πιο συχνή ορμονική διαταραχή των κοριτσιών και των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας.

Οι γυναίκες με ΣΠΩ παράγουν και έχουν στο αίμα τους ελαφρώς μεγαλύτερη ποσότητα ανδρογόνων (ανδρικών ορμονών), όπως η τεστοστερόνη, σε σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες. Οι περισσότερες γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι παχύσαρκες και παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που μεταφέρει τη γλυκόζη (το σάκχαρο) από το αίμα στα κύτταρα και αντίσταση στην ινσουλίνη σημαίνει ότι η ινσουλίνη δεν μπορεί να δράσει στις γυναίκες με ΣΠΩ.

Οι παχύσαρκες γυναίκες και τα παχύσαρκα κορίτσια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ). Το ΣΠΩ φαίνεται ότι υπάρχει σε περισσότερα από ένα μέλη μίας οικογένειας. Τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα του ΣΠΩ αρχίζουν από τη στιγμή της πρώτης περιόδου (εμμηναρχή), αλλά μερικές γυναίκες παρουσιάζουν συμπτώματα για πρώτη φορά μετά την ηλικία των 20 ετών.

Οι γυναίκες με ΣΠΩ έχουν διαταραχές της περιόδου δηλ. λιγότερους εμμηνορυσιακούς κύκλους (κάτω από 9 περιόδους κάθε χρόνο) ή απουσία περιόδου (αμηνόρροια) και/ή απρόβλεπτες βαριές μητρορραγίες. Επίσης, παρουσιάζουν υπογονιμότητα λόγω απουσίας ωορρηξίας, υπερβολική ή ανεπιθύμητη ανάπτυξη τριχοφυίας στο πρόσωπο και στο σώμα, αύξηση του βάρους ή παχυσαρκία, κυρίως στη μέση, δερματικά προβλήματα (ακμή στο στήθος, ράχη και πρόσωπο, σκουρόχρωμες περιοχές, στον αυχένα, στις μασχάλες, στις βουβωνικές περιοχές ή κάτω από τους μαστούς, κατάθλιψη ή άγχος και προβλήματα ύπνου.

Δεν παρουσιάζουν όλες οι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) όλα αυτά τα συμπτώματα και κάποιες από αυτές τις ενοχλήσεις μπορεί να οφείλονται και σε άλλες καταστάσεις. Πριν λοιπόν ο ενδοκρινολόγος κάνει διάγνωση του ΣΠΩ πρέπει πρώτα να αποκλείσει άλλες  ορμονικές διαταραχές που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα (μερικά ή όλα από αυτά), δηλαδή διαταραχές και ανωμαλίες της περιόδου, αυξημένη τριχοφυία ανδρικού τύπου, ακμή, υπογονιμότητα, αύξηση βάρους και κατάθλιψη.

Αυτές οι καταστάσεις είναι οι εξής: Διαταραχές του θυρεοειδούς . Υψηλά επίπεδα προλακτίνης στο αίμα (υπερπρολακτιναιμία). Υψηλά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα (σύνδρομο Cushing που οφείλεται σε πάθηση της υπόφυσης ή των επινεφριδίων). Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων (γεννητική κληρονομούμενη διαταραχή στην οποία το γυναικείο σώμα παράγει πολλές ανδρικές ορμόνες). Για να γίνει η διάγνωση του ΣΠΩ στις γυναίκες πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 2 από τα εξής 3 χαρακτηριστικά: Υψηλές ανδρικές ορμόνες (υπερανδρογοναιμία) Διαταραχές της ωορρηξίας (ανωμαλίες ή απουσία της περιόδου)

Πολλά κυστικά ωοθυλάκια σε μία ή και στις 2 ωοθήκες Στα κορίτσια εφηβικής ηλικίας απαιτούνται τα εξής 2 χαρακτηριστικά για να γίνει η διάγνωση: Υψηλές ανδρικές ορμόνες Μειωμένη συχνότητα ή απουσία εμμήνων ρύσεων (περίοδος κάθε 40-60 μέρες ή καθόλου περίοδο για πάνω από 3 μήνες) που διαρκεί για διάστημα μεγαλύτερο των 2 ετών από την αρχή της εμμηνορυσίας ( από την πρώτη περίοδο)  

Για να βάλει ο ενδοκρινολόγος ή ο γυναικολόγος τη διάγνωση πρέπει να μην έχει βρει άλλη αιτία των συμπτωμάτων. Θα μετρήσει το ύψος, το βάρος, την περίμετρο μέσης και θα εξετάσει τα προβλήματα ακμής και τριχοφυίας. Θα πρέπει να μετρηθούν στο αίμα της γυναίκας ή του κοριτσιού επίπεδα ορμονών (των ανδρογόνων, των ορμονών του θυρεοειδούς και άλλων ορμονών).

 Στις γυναίκες θα πρέπει να γίνει υπερηχογράφημα των ωοθηκών (συνήθως μέσω κόλπου) για να βρεθεί αν υπάρχουν μεγάλος αριθμός ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Στις έφηβες το υπερηχογράφημα μάλλον δεν είναι απαραίτητο επειδή στην εφηβεία είναι πολύ συχνό να βρίσκονται πολλά ωοθυλάκια στις ωοθήκες.   Ο ενδοκρινολόγος και ο γυναικολόγος πρέπει επίσης να κάνουν και άλλες εξετάσεις για να ελέγξουν για άλλα προβλήματα υγείας που παρουσιάζονται συχνά στο ΣΠΩ τα οποία μπορεί να είναι σοβαρά: Διαβήτης (υψηλά επίπεδα γλυκόζης – σακχάρου στο αίμα).

Η ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (η ασθενής λαμβάνει γλυκόζη από το στόμα και μετράει το σάκχαρο στο αίμα πριν και 2 ώρες μετά τη γλυκόζη). Με αυτή τη δοκιμασία ο γιατρός θα καταλάβει αν η ασθενής πάσχει από διαβήτη ή προδιαβήτη (μία κατάσταση με υψηλά επίπεδα σακχάρου που δεν είναι ακόμη διαβήτης). Αυτή η δοκιμασία θα πρέπει να επαναβάνεται κάθε 3-5 χρόνια και όταν η ασθενής πάρει βάρος ή παρουσιάσει συμπτώματα διαβήτη. Καρδιαγγειακή νόσος. Η αρτηριακή πίεση της ασθενούς πρέπει να ελέγχεται σε κάθε επίσκεψη στο γιατρό. Επίσης, όταν διαγνωσθεί το ΣΠΩ πρέπει να μετρηθούν στο αίμα τα επίπεδα της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων γιατί μπορεί να είναι υψηλά στις γυναίκες με ΣΠΩ.

Καρκίνος του ενδομητρίου. Αν η γυναίκες με ΣΠΩ παρουσιάζουν ανώμαλη αιμορραγία ανάμεσα σε περιόδους (μητρορραγία), πρέπει να γίνει υπερηχογράφημα της μήτρας και αν βρεθεί περίεργη πάχυνση του ενδομητρίου να υποβληθούν σε pap test για να αποκλεισθεί η πιθανότητα καρκίνου ή προκαρκινικής κατάστασης

. Αποφρακτική άπνοια του ύπνου (σύντομες διακοπές της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου). Αυτή η κατάσταση αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη, εγκεφαλικό και καρδιακή νόσο. Αν η ασθενής αναφέρει ενοχλητικό ροχαλητό και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας ή αφυπνίσεις με δυσκολία στην αναπνοή θα πρέπει να υποβληθεί σε ολονύχτια μελέτη του ύπνου.

Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες με ΣΠΩ έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν διαβήτη κύησης, υψηλή αρτηριακή πίεση κύησης και πρόωρο τοκετό. Οι υπέρβαρες γυναίκες με ΣΠΩ πρέπει υποβάλλονται σε εξετάσεις πριν μείνουν έγκυες και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.  

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ Δεν υπάρχει μόνιμη θεραπεία για το ΣΠΩ αλλά με την κατάλληλη αγωγή και αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να βελτιωθούν τα συμπτώματα και να μειωθούν οι πιθανότητες να αναπτυχθούν προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το ΣΠΩ.   Για το ΣΠΩ υπάρχουν οι παρακάτω αγωγές και θεραπείες:

Αλλαγές στον τρόπο ζωής στις υπέρβαρες γυναίκες, οι οποίες πρέπει να χάσουν βάρος με άσκηση και με υγειινή διατροφή με λίγες θερμίδες. Η ελάττωση του βάρους μειώνει τον κίνδυνο για διαβήτη και καρδιοπάθεια, βελτιώνει την εμμηνορυσία και τη φυσιολογική ωορρηξία.

Τα αντισυλληπτικά χάπια (περιέχουν γυναικείες ορμόνες). Αυτά τα φάρμακα προστατεύουν τη μήτρα και προφυλάσσουν από απρόβλεπτες αιμορραγίες. Επίσης, ελαττώνουν τα επίπεδα των ανδρογόνων και κατά συνέπεια μειώνουν την υπερβολική ανάπτυξη της τριχοφυίας και βελτιώνουν την ακμή.

Τα αντισυλληπτικά χάπια προλαμβάνουν επιπλέον την πάχυνση του ενδομητρίου, μειώνοντας τον κίνδυνο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. 

Προσοχή! μερικές γυναίκες δεν πρέπει να λαμβάνουν αντισυλληπτκά χάπια επειδή έχουν συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου. Η μετφορμίνη [Glucophage] (μειώνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα). Είναι καλή επιλογή για τις γυναίκες που δεν πρέπει ή δεν θέλουν να πάρουν αντισυλληπτικά χάπια.

Επίσης, είναι καλή θεραπεία για τις γυναίκες που έχουν διαβήτη ή προδιαβήτη και δεν μπορούν να χάσουν βάρος με αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Η μετφορμίνη φαίνεται επίσης ότι βοηθάει στην ομαλοποίηση του κύκλου Προσοχή! η μετφορμίνη δεν προλαμβάνει ενδεχόμενη εγκυμοσύνη γιατί δεν είναι αντισυλληπτικό χάπι. Φάρμακα για την υπογονιμότητα (η κιτρική κλομιφαίνη και η λετροζόλη). Αυτά τα φάρμακα προκαλούν ωορρηξία και βοηθούν τις γυναίκες να μείνουν έγκυες.