Τι είναι το πάγκρεας και ποια είναι η λειτουργία του; Το πάγκρεας αποτελεί έναν μεγάλο αδένα του ανθρώπινου οργανισμού. Η λειτουργία του είναι να παράγει ένζυμα που εκκρίνονται α) στο δωδεκαδάκτυλο μετά τα γεύματα και βοηθούν στην πέψη και απορρόφηση των τροφών από το έντερο (εξωκρινής μοίρα παγκρέατος) και β) στο αίμα (π.χ. ινσουλίνη) και βοηθούν στην απορρόφηση, αποθήκευση και μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών (ενδοκρινής μοίρα παγκρέατος).  

Που βρίσκεται το πάγκρεας; Βρίσκεται στο πάνω μέρος της κοιλιάς και βαθιά, πίσω από το στομάχι, το έντερο, το σπλήνα και το ήπαρ και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη. Έχει βάρος περίπου 100 γραμμάρια και μήκος 15 εκατοστά. Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του παγκρέατος; Ο καρκίνος του παγκρέατος αποτελεί το δέκατο συχνότερο καρκίνο στους άντρες και στις γυναίκες παγκοσμίως (περίπου 3% όλων των καρκίνων). Εμφανίζεται συχνότερα μετά τα πενήντα έτη και αυξάνει η συχνότητα του όσο αυξάνει η ηλικία με ελαφρώς μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης στους άντρες.

Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιαστούν σε ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος; Σε αρχικά στάδια της νόσου ο ασθενής συχνά δεν παρουσιάζει κάποιο σύμπτωμα. Και αργότερα όμως στην πορεία της νόσου τα συμπτώματα είναι μη ειδικά, δηλαδή μπορεί να εμφανιστούν σε πολλές διαφορετικές παθήσεις και σε ένα μικρό ποσοστό μόνο οφείλονται στον καρκίνο του παγκρέατος. Τα συχνότερα συμπτώματα είναι:

➢ Πόνος στην κοιλιά και συχνά και πόνος στη μέση (εξαιτίας της θέσης του παγκρέατος)

➢ Σταδιακά εμφανιζόμενος ανώδυνος ίκτερος (κίτρινο χρώμα δέρματος και ματιών (στο φυσιολογικά λευκό τμήμα του ματιού), και μερικές φορές σκούρου χρώματος ούρα και άχρωμα κόπρανα)

➢ Απώλεια σωματικού βάρους (εξαιτίας της κακής απορρόφησης θρεπτικών συστατικών από το έντερο)

➢ Αδυναμία-καταβολή

➢ Διάρροια

➢ Ναυτία-έμετοι

➢ Εκδηλώσεις κατάθλιψης που μπορούν να παρουσιαστούν αρκετούς μήνες πριν τη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος

➢ Συμπτώματα συμβατά με σακχαρώδη διαβήτη

Ποια είναι τα αίτια του καρκίνου του παγκρέατος; Τα αίτια του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι γνωστά, υπάρχουν όμως κάποιοι παράγοντες που ενδεχομένως αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής του (οι λεγόμενοι προδιαθεσικοί παράγοντες). Τέτοιοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, η διατροφή που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ και καφεΐνης, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χολολιθίαση, η κληρονομικότητα και πιο σπάνια η χρόνια παγκρεατίτιδα. Τα άτομα που έχουν κάποιον ή κάποιους από τους προδιαθεσικούς παράγοντες δε σημαίνει ότι θα εμφανίσουν καρκίνο του παγκρέατος, ενώ επίσης μπορεί να νοσήσουν και άτομα που δεν έχουν κάποιο προδιαθεσικό παράγοντα.

Πως τίθεται η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος; Η υποψία της νόσου τίθεται αρχικά με την εκδήλωση των συμπτωμάτων, τη κλινική εικόνα και τον απεικονιστικό έλεγχο είτε αυτός γίνεται λόγω συμπτωμάτων του ασθενή είτε τυχαία (για άλλους λόγους). Ο απεικονιστικός έλεγχος της κοιλιάς περιλαμβάνει το υπερηχογράφημα, την αξονική τομογραφία και τη μαγνητική τομογραφία άνω κοιλίας και την χολλαγγειο-παγκρεατογραφία. Για να μπει η διάγνωση της νόσου πρέπει να γίνει βιοψία και ιστολογική εξέταση τμήματος από την ύποπτη περιοχή του παγκρέατος, ή άλλη μεταστατική εστία, συνήθως διαδερμικά μέσω λεπτής βελόνας (FNB).

Μπορεί ο καρκίνος του παγκρέατος να δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα; Ναι, μπορεί να δώσει μεταστάσεις. Συχνότερα όργανα είναι οι πνεύμονες, τα οστά και το ήπαρ. Επίσης, μπορεί να επεκταθεί και τοπικά μέσα στην κοιλιά σε συνέχεια του αρχικού όγκου. Υπάρχει θεραπεία για τον καρκίνο του παγκρέατος; Η θεραπεία που μπορεί να προσφέρει ίαση της νόσου είναι η χειρουργική αφαίρεση του όγκου. Δυστυχώς, λόγω της συχνής απουσίας συμπτωμάτων ένα μέρος μόνο των ασθενών διαγιγνώσκεται σε αρχικό στάδιο ώστε να μπορέσει να χειρουργηθεί. Όταν δεν είναι εφικτή η χειρουργική θεραπεία, η χημειοθεραπεία και μερικές φορές και η ακτινοθεραπεία συνιστούν τη θεραπεία της νόσου.

Επίσης εφαρμόζονται με επιτυχία και οι νεώτερες θεραπείες του καρκίνου, οι λεγόμενες βιολογικές θεραπείες που στοχεύουν σε συγκεκριμένο γονίδιο του καρκινικού κυττάρου. Ο συνδυασμός αυτών των θεραπειών προσφέρει ίαση σε ορισμένους ασθενείς, ενώ στους υπόλοιπους εξασφαλίζει αύξηση της ζωής, ανακούφιση των συμπτωμάτων της ασθένειας και μια καλή ποιότητα.

Ποια είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία για τους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος; Πρέπει να αποφεύγονται οι πλούσιες σε λιπαρά τροφές και το αλκοόλ. Συχνά είναι ιδανικά τα πολλά και μικρά γεύματα, ιδιαίτερα σε ασθενείς που παρουσιάζουν γαστρεντερικά ενοχλήματα όπως ναυτία και δυσπεψία. Η χορήγηση παγκρεατικών ενζύμων (που φυσιολογικά παράγει το πάγκρεας) σε μορφή χαπιού σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί ή που η ποσότητά των ενζύμων που παράγουν δεν είναι επαρκής βοηθά στην καλύτερη πέψη και απορρόφηση των τροφών.

Πως μπορώ να προλάβω τον καρκίνο του παγκρέατος; Δεν υπάρχει κάποιος τρόπος πρόληψης της νόσου. Η αποφυγή των προδιαθεσικών παραγόντων μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου, χωρίς όμως να εξασφαλίζει τη μη εμφάνισή της. Η γνώση και η ευαισθητοποίηση για έγκαιρη επίσκεψη στο γιατρό αποτελούν ίσως το μοναδικό τρόπο έγκαιρης διάγνωσης και ίασης.