1. Ποιες είναι οι συχνότερες μορφές καρκίνου του δέρματος; Οι συχνότερες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα. Το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα προέρχονται από τα δομικά κύτταρα της εξωτερικής στιβάδας του δέρματος, της επιδερμίδας. Το μελάνωμα προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα δηλαδή που παράγουν την μελανίνη, τη χρωστική που δίνει το χρώμα στο δέρμα.  

2. Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του δέρματος; Οι δερματικοί καρκίνοι είναι εξαιρετικά συχνοί. Μόνο στις ΗΠΑ περισσότερο από 1.000.000 άτομα εμφανίζουν κάθε χρόνο δερματικούς καρκίνους. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα είναι ο συχνότερος καρκίνος που παρατηρείται σε άτομα της λευκής φυλής. Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, αφορά στο 20% των καρκίνων του δέρματος ενώ το μελάνωμα είναι σπανιότερη νόσος αλλά και η σοβαρότερη δερματική κακοήθεια. Σε αυτό άλλωστε (στο μελάνωμα) οφείλεται το 80% των περιστατικών θανάτων από καρκίνο του δέρματος. Τις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρείται παγκοσμίως μία ανησυχητική αύξηση των περιστατικών μελανώματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1935 η πιθανότητα να αναπτύξει μελάνωμα ένας κάτοικος των ΗΠΑ ήταν 1:1500 ενώ το 2002 η πιθανότητα αυτή αυξήθηκε στο 1:68.

3. Ποιά είναι τα συμπτώματα του μελανώματος; Στις περισσότερες περιπτώσεις το μελάνωμα εμφανίζεται σαν μία καινούργια ελιά στο σώμα, η οποία έχει ανώμαλο σχήμα, πολλαπλές αποχρώσεις, μπορεί να αιμορραγεί ενώ αυξάνεται σε μέγεθος με την πάροδο των μηνών. Επίσης μπορεί να παρουσιαστεί και σαν μία ελιά που προϋπήρχε, η οποία όμως παρουσίασε αλλαγή στο σχήμα , στο χρώμα ή στο μέγεθος. Στους άνδρες το μελάνωμα εμφανίζεται πιο συχνά στον κορμό (ράχη, στήθος, κοιλιά) ενώ στις γυναίκες η συνηθέστερη εντόπιση είναι τα κάτω άκρα. Εντούτοις, αν και οι προαναφερθείσες είναι οι συχνότερες εντοπίσεις, το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος περιλαμβανομένων των παλαμών , των πελμάτων ή και των γεννητικών οργάνων.

4.Πως μπορώ να διακρίνω εάν μία ελιά είναι επικίνδυνη; Συχνά χρησιμοποιείται ένας μνημοτεχνικός κανόνας που μας βοηθά να εντοπίσουμε μία ύποπτη ελιά. Ο κανόνας αυτός ονομάζεται ABCD από τα αρχικά των Αγγλικών λέξεων: Α-Asymmetry. Η ελιά είναι ασύμμετρη: εάν χωρίσουμε την ελιά με μία νοητή γραμμή στη μέση, τα δύο «μισά» τμήματα δεν είναι όμοια. Β-Borders. Τα όρια της βλάβης είναι ανώμαλα, ασαφή ή υπερυψωμένα ενώ η μελανίνη μπορεί να επεκτείνεται στο γύρω δέρμα. C-Color. Η βλάβη παρουσιάζει πολλά χρώματα. D-Diameter. Η διάμετρος της ελιάς είναι μεγαλύτερη των 6 χιλιοστών.

5. Ποια είναι τα συμπτώματά των βασικοκυτταρικών και ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων; Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα εμφανίζεται συνήθως σαν ένα ογκίδιο ροδοκόκκινου χρώματος, σαν μία βλάβη που αιμορραγεί εύκολα και έχει κρούστα στην επιφάνεια, ή σαν ένα έλκος. Οι βλάβες αυτές επιμένουν και δεν επουλώνονται. Η ανάπτυξή του είναι συνήθως αργή και η μορφολογία του μπορεί να παραμείνει σταθερή ακόμα και για πολλά έτη. Η περίπτωση μετάστασης είναι εξαιρετικά σπάνια. Εν τούτοις, εάν δε διαγνωσθεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές δυσμορφίες του δέρματος. Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα μοιάζει κλινικά με το βασικοκυτταρικό, τείνει όμως να μεγαλώνει πιο γρήγορα, και έχει την ικανότητα να δώσει μεταστάσεις εάν δε διαγνωσθεί εγκαίρως. Κάθε πληγή στο σώμα που δεν επουλώνεται σε διάστημα τεσσάρων εβδομάδων πρέπει να θεωρείται ότι είναι καρκίνος του δέρματος μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου.

6. Σε ποιο σημείο αναπτύσσεται συνήθως ο βασικοκυτταρικός και ο ακανθοκυτταρικός καρκίνος του δέρματος; Όπως και το μελάνωμα, έτσι και οι άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε σημείο του σώματος. Πιο συχνά όμως εμφανίζονται στις εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές, όπως είναι το πρόσωπο, ενώ το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα συχνά εντοπίζεται στα χείλη , στα αυτιά ή και στα γεννητικά όργανα.

7. Πως γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του δέρματος; Η διάγνωση γίνεται με τη λήψη βιοψίας. Η διαδικασία είναι απλή, και πραγματοποιείται στο εξωτερικό ιατρείο με τοπική αναισθησία. Στην περίπτωση μελαγχρωματικών βλαβών (ύποπτων ελιών) ο ιατρός σας πιθανότατα να σας προτείνει να αφαιρέσετε όλη την βλάβη, ενώ αντίθετα για τις άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι επαρκής η λήψη μίας μικρής βιοψίας διαμέτρου 3-5 χιλ.

8. Ποια είναι η θεραπεία του μελανώματος; Η θεραπεία του μελανώματος είναι η χειρουργική αφαίρεση. Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει υποψία μελανώματος, η βλάβη πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά και να σταλεί ιστολογική εξέταση. Εάν η βιοψία είναι θετική, δηλαδή αποδειχθεί η ύπαρξη μελανώματος, τότε ο ιατρός σας θα σας συστήσει να κάνετε μία συμπληρωματική εκτομή, να αφαιρεθεί δηλαδή και 1 έως 3 εκατοστά του δέρματος γύρω από το μελάνωμα. Εάν η διάγνωση γίνει εγκαίρως και το μελάνωμα δεν είναι βαθύ, τότε η θεραπεία αυτή είναι επαρκής. Εάν όμως το μελάνωμα είναι βαθύ, τότε πιθανότατα να χρειαστεί να γίνει βιοψία λεμφαδένα και να χορηγηθεί συμπληρωματική θεραπεία. Σε κάθε όμως υποψία μελανώματος απαγορεύεται η χρήση μεθόδων όπως ο καυτηριασμός ή το laser καθώς αυτές καταστρέφουν την βλάβη με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η ιστολογική εξέταση

. 9. Πολλοί πιστεύουν ότι μία ελιά δεν πρέπει να αφαιρείται γιατί αυτό θα οδηγήσει σε καρκίνο. Είναι σωστό; Όχι. Πρόκειται για μία λανθασμένη αντίληψη που δυστυχώς έχει οδηγήσει σε τραγικά αποτελέσματα πολλούς ασθενείς. Πολλοί έχουν ακούσει ότι κάποιος από το περιβάλλον τους πέθανε επειδή «αφαίρεσε μία ελιά». Η αλήθεια όμως είναι ότι αυτή η ελιά ήταν μελάνωμα και πέθανε επειδή είχε ήδη δώσει μεταστάσεις και όχι επειδή υπεβλήθη σε χειρουργική αφαίρεση. Εάν μία ελιά είναι ύποπτη πρέπει να αφαιρεθεί και εάν αφαιρεθεί σωστά τότε η θεραπεία είναι ριζική.

10. Ποια είναι η θεραπεία του βασικοκυτταρικού και ακανθοκυτταρικού καρκίνου του δέρματος; Η χειρουργική αφαίρεση είναι η θεραπεία που θα σας διασφαλίσει ριζική αφαίρεση και επιβεβαίωση αυτής με τη βιοψία. Εάν η διάγνωση έχει γίνει νωρίς και η βλάβη είναι μικρή, τότε γίνεται απλή χειρουργική εκτομή με συρραφή του τραύματος. Στην αντίθετη όμως περίπτωση ή εάν ο καρκίνος εντοπίζεται σε σημεία όπως τα βλέφαρα, ή η μύτη μπορεί να χρειαστεί δερματικό μόσχευμα ή κρημνός. Στην περίπτωση του βασικοκυτταρικού καρκινώματος, μπορούν να εφαρμοστούν και άλλες θεραπείες όπως η κρυοθεραπεία (η καταστροφή δηλαδή της βλάβης με υγρό άζωτο), η διαθερμία (η καταστροφή της βλάβης με ηλεκτρικό ρεύμα), τα laser ή η ακτινοθεραπεία. Οι περισσότερες από αυτές τις θεραπείες μπορούν να εφαρμοσθούν σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου.

11. Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος; Πως μπορεί να γίνει αυτό; Το μελάνωμα είναι μία θανατηφόρος νόσος εάν δε διαγνωσθεί σε πρώιμα στάδια. Είναι χαρακτηριστικό ότι η 5 ετής επιβίωση ενός ασθενούς με μελάνωμα σταδίου Ι είναι 89 – 95% ενώ αυτή πέφτει στο 7 – 10% σε ασθενείς που δεν διεγνώσθησαν εγκαίρως και το νόσημα έδωσε μεταστάσεις. Σημαντική είναι και η έγκαιρη διάγνωση του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος καθώς πρόκειται για νόσημα που μπορεί να δώσει μεταστάσεις αλλά και να δημιουργήσει δυσμορφίες στο δέρμα. Το ίδιο ισχύει και για το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα το οποίο αν και δε μεθίσταται, μπορεί να αυξηθεί σε μέγεθος και τότε η αφαίρεσή του γίνεται περίπλοκη. Το μεγάλο πλεονέκτημα του δέρματος σε σύγκριση με τα άλλα ανθρώπινα όργανα, είναι ότι κάθε βλάβη που αναπτύσσεται σε αυτό είναι άμεσα ορατή. Επομένως η περίπτωση της έγκαιρης διάγνωσης είναι εφικτή εάν υπάρξει η κατάλληλη ευαισθητοποίηση.

12. Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος; Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη τόσο του μελανώματος όσο και των άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος είναι η ηλιακή έκθεση. Τα άτομα που εκτίθενται στον ήλιο είτε λόγω εργασίας (π.χ.αγρότες, ψαράδες) είτε λόγω ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων (π.χ. σπορ κάτω από τον ήλιο) βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν κάποια μορφή καρκίνου του δέρματος. Σε αυξημένο κίνδυνο βρίσκονται και τα άτομα που έχουν πάθει σοβαρά ηλιακά εγκαύματα ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία. Πιο επιρρεπή για δερματικό καρκίνο είναι επίσης τα άτομα με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, γαλανά μάτια και πολύ ανοικτό χρώμα δέρματος που καίγεται εύκολα στον ήλιο. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η μεγάλη ηλικία, καθώς και η έκθεση στην ακτινοβολία Χ ή σε ορισμένες τοξικές ουσίες όπως το αρσενικό και η πίσσα. Επίσης, σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος είναι οι πολλαπλοί σπίλοι (ελιές) καθώς και το ιστορικό μελανώματος του δέρματος στην οικογένεια.

13. Αφού τα ηλικιωμένα άτομα κινδυνεύουν περισσότερο γιατί είναι σημαντικό να αποφεύγουν τον ήλιο τα παιδιά; Τα βρέφη και τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην ηλιακή ακτινοβολία καθώς τα μελανοκύτταρα του δέρματός τους είναι ανώριμα. Εάν λοιπόν εκτεθούν σε υψηλές δόσεις ηλιακής ακτινοβολίας, τότε οι πιθανότητες να υποστούν βλάβες στο γενετικό τους υλικό είναι περισσότερες, με αποτέλεσμα την εγκατάσταση μηχανισμών που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη καρκίνου αργότερα. Επίσης, το ανοσοποιητικό σύστημα των βρεφών και των παιδιών δεν είναι ώριμο να εξαλείψει τα ανώμαλα κύτταρα που θα δημιουργηθούν από την υπεριώδη ακτινοβολία και που θα οδηγήσουν στο μέλλον στην ανάπτυξη μελανώματος. Αυτοί είναι πιθανώς και οι κύριοι λόγοι που τα ηλιακά εγκαύματα στην παιδική ηλικία, αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος κατά την ενήλικο ζωή.

14. Το μαύρισμα με λάμπες τεχνητού μαυρίσματος (solarium) είναι ασφαλές; Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αύξηση των επισκέψεων σε κέντρα τεχνητού μαυρίσματος. Οι λάμπες τεχνητού μαυρίσματος εκπέμπουν ακτινοβολία UV-A που μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο «αθώα» καθώς δεν προκαλεί κάποιο τύπο εγκαύματος. Εν τούτοις, σήμερα γνωρίζουμε ότι η UV-A διεισδύει βαθιά στο δέρμα και μειώνει την φυσική άμυνα του οργανισμού, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρκίνου. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί και με επιδημιολογικές μελέτες οι οποίες διαπίστωσαν ότι τα άτομα που κάνουν χρήση solarium είχαν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα.

15. Υπάρχουν κάποια μέτρα πρόληψης από τον καρκίνο του δέρματος; Η αποφυγή της ηλιακής ακτινοβολίας αποτελεί το σημαντικότερο μέτρο πρόληψης για τον καρκίνο του δέρματος. Είναι απαραίτητο να αποφεύγετε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα τις ώρες που η ηλιακή ακτινοβολία είναι ισχυρή (11 π.μ – 4.00 μ.μ.). Η ορθή χρήση αντιηλιακών κρεμών με δείκτη προστασίας >15 αλλά και η χρήση προστατευτικών μέσων όπως τα γυαλιά ηλίου, το καπέλο ή ένα άσπρο Τ- shirt είναι βασικά για την αποφυγή των ανεπιθύμητων ενεργειών από τον ήλιο. Επιπλέον είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να γνωρίζετε καλά των σώμα σας έτσι ώστε κάθε αλλαγή να γίνει άμεσα αντιληπτή. Η αυτοεξέταση του δέρματος αποτελεί βασική σύσταση εκ μέρους των ιατρών για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος. Συνιστάται αυτοεξέταση μία φορά το μήνα και σχολαστική παρατήρηση των ελιών και κάθε άλλης βλάβης που υπάρχει στο σώμα. Εάν παρατηρήσετε κάποια αλλαγή επισκεφτείτε άμεσα τον δερματολόγο σας.