Ο καρκίνος του μαστού είναι μια νόσος που θεραπεύεται σε σημαντικό βαθμό. Αρκεί να διαγνωστεί εγκαίρως. Ο Προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του μαστού μπορεί να μειώσει την πιθανότητα θανάτου από τη νόσο κατά 25%.  Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες.  Στην Ελλάδα κάθε χρόνο έχουμε περίπου 1.500 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού.

Οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού δεν έχουν πλήρως διευκρινιστεί.   Παράγοντες κινδύνου  

Η μεγάλη ηλικία. Περίπου το 80% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού συμβαίνουν σε γυναίκες > 50 ετών.

• Το ατομικό ιστορικό. Το ιστορικό καρκίνου στον ένα μαστό συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο και στον άλλο μαστό.
• Οικογενειακό ιστορικό. Η ύπαρξη σε συγγενείς α’ βαθμού (μητέρα, αδελφή, κόρη) καρκίνου του μαστού ή καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
• Η γενετική προδιάθεση. Το 5-10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού είναι κληρονομικοί.
• Η έκθεση σε ακτινοβολία. Τα υψηλό ανάστημα, η παχυσαρκία μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών και η μεγάλη μάζα του αδένα του μαστού.
• Η πρώιμη εμμηναρχή και η όψιμη εμμηνόπαυση.
• Η ηλικία γέννησης του πρώτου παιδιού. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, η τεκνοποίηση συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Η θεραπευτική λήψη ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης για διάστημα μεγαλύτερο των 4 ετών.
• Η ινοκυστική μαστοπάθεια.
• Αντισυλληπτικά δισκία, αν και η αύξηση του κινδύνου είναι πολύ μικρή και έχει βραχεία διάρκεια.
• Η αυξημένη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και το κάπνισμα.
• Η αυξημένη πρόσληψη λίπους, ιδιαίτερα στο άνω μέρος του σώματος.

Σημεία & Συμπτώματα Το πιο σύνηθες προειδοποιητικό σημείο του καρκίνου του μαστού είναι ένα συμπαγές ογκίδιο που συνήθως δεν μπορεί να μετακινηθεί και μπορεί να πονάει ή όχι. Άλλα σημεία μπορεί να είναι τα ακόλουθα:  

• Έκκριση ορώδους ή αιμορραγικού υγρού από τη θηλή. Η θηλή μπορεί να εμφανίζει εισολκή (να είναι στραμμένη προς τα μέσα) ή να βγάζει σκουρόχρωμο υγρό.
• Το δέρμα πάνω από τον όγκο μπορεί να μοιάζει με φλούδα πορτοκαλιού ή να παρουσιάζει εσοχές (κοιλότητες) στις περιοχές όπου έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος
• . Η αλλαγή στο σχήμα ή στην εξωτερική καμπύλη του μαστού. Βέβαια, η αλλαγή στο μέγεθος ή στην υφή του μαστού μπορεί να οφείλεται σε πληθώρα άλλων καταστάσεων, όπως οι αλλαγές στον ιστό του μαστού που συμβαίνουν φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του καταμήνιου κύκλου, οι κύστεις, τα αδενώματα κ.α.  

Στρατηγικές Πρόληψης που Σχετίζονται με τον Τρόπο Ζωής  

Απευθυνθείτε στον γιατρό σας σε περίπτωση που ανακαλύψετε κάποιο συμπαγές ογκίδιο ή κάποιο από τα προειδοποιητικά σημεία του καρκίνου του μαστού, ιδιαιτέρως αν οι αλλοιώσεις επιμένουν μετά από έναν εμμηνορροϊκό κύκλο ή αλλάζουν την εμφάνιση του μαστού.

• Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ σε λιγότερο από δύο ποτά την ημέρα.
• Διατηρήστε ένα υγιές βάρος, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση.
• Αποφύγετε την μακρόχρονη ορμονοθεραπεία, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
• Παραμείνετε σωματικά δραστήριες, τουλάχιστον 30’ τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
• Καταναλώνετε τρόφιμα υψηλά σε περιεκτικότητα φυτικών ινών, όπως είναι τα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά.
• Χρησιμοποιείτε ελαιόλαδο γιατί το ελαϊκό οξύ φαίνεται ότι καταστέλλει τη δράση του σημαντικότερου ογκογονιδίου του μαστού.

Πρόληψη (πρωτογενής πρόληψη) Ορίζεται ως η αναγνώριση των αιτιολογικών παραγόντων της νόσου και η ανάπτυξη προληπτικών μέτρων. Παρά τις επίπονες και συνεχείς μελέτες, δεν έγινε ακόμη εφικτή η προσέγγιση της αιτιολογίας του ΚΜ. Παρόλο ότι γενετικοί, ιδιοσυστατικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες εμφανίζουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τον ΚΜ, κανένας από μόνος το υ ή σε συνδυασμό δεν μπορεί να εξηγήσει το μηχανισμό γένεσης της νόσου. 

Η ύπαρξη ενός ή περισσοτέρων παραγόντων κινδύνου δε σημαίνει αναγκαία ότι το άτομο θα νοσήσει. Η μη ύπαρξή τους δεν αποκλείει τη νόσο. Η συνύπαρξη παραγόντων κινδύνου και της νόσου δεν αποδεικνύει ότι προκάλεσαν αυτή

. Τους παράγοντες κινδύνου μπορούμε να τους ταξινομήσουμε σε αυτούς:  

Που δεν επιδέχονται μεταβολή Φύλο : Ο ΚΜ μπορεί να προσβάλλει και τους άντρες, αλλά παρουσιάζεται 100 φορές συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άντρες. Ηλικία : Ο κίνδυνος ανάπτυξης ΚΜ αυξάνεται με την ηλικία. Περίπου το 77% των ασθενών είναι άνω των 50 ετών κατά τη διάγνωση, γυναίκες νεότερες των 30 ετών αναλογούν μόνο στο 0,3% των περιπτώσεων.

• Γυναίκες στα τριάντα τους αναλογούν σε 3,5% των περιπτώσεων.
• Γενετικοί παράγοντες : Το 5-10% των γυναικών με ΚΜ έχουν την ταυτοποιημένη μετάλλαξη, στο γονίδιο BRCA1, εντοπισμένο στο χρωμόσωμα 17q21. Οι συγγενείς τους, αν φέρουν μεταλλάξεις του BRCA1, έχουν 50-60% κίνδυνο για ΚΜ στη διάρκεια της ζωής τους με το 50% των ΚΜ να εμφανίζεται πριν την ηλικία των 50 ετών.
• Ένα δεύτερο γονίδιο το BRCA2 έχει εντοπισθεί στο χρωμόσωμα 13q12-13.
• Οικογενειακό αναμνηστικό ΚΜ : Μια πρώτου βαθμού συγγενής (μητέρα, αδελφή) με ΚΜ διπλασιάζει την πιθανότητα εμφάνισης ΚΜ σε αυτές. Δύο πρώτου βαθμού συγγενείς πενταπλασιάζει την πιθανότητα. Η ύπαρξη αμφοτερόπλευρου ΚΜ επαυξάνει τον σχετικό κίνδυνο.
• Η ύπαρξη ΚΜ σε άνδρα αυξάνει την πιθανότητα ΚΜ στις γυναίκες συγγενείς.
• Ατομικό αναμνηστικό ΚΜ : Ασθενής με ΚΜ έχει αυξημένο κίνδυνο 3-4 φορές ανάπτυξης καρκίνου στον άλλο μαστό ή σε άλλη θέση του ίδιου (Διαφέρει από την υποτροπή). Ατομικό αναμνηστικό καρκίνου ενδομητρίου και ωοθηκών.
• Η Ωοθηκεκτομή προ των 40 ετών ελαττώνει το σχετικό κίνδυνο. Τόπος γέννησης : Κάτοικοι χωρών της Β. Ευρώπης και της Β. Αμερικής έχουν αυξημένο κίνδυνο.
• Προηγηθείσα βιοψία μαστού : Οι Ινοκυστικές αλλοιώσεις δεν αποτελούν παράγοντα κινδύνου. Η Ινοκυστική νόσος με επιθηλίωση χωρίς ατυπία ή υπερπλασία αυξάνει τον κίνδυνο 1,5-2 φορές. Ινοκυστική νόσος με επιθηλίωση και άτυπη υπερπλασία αυξάνει τον κίνδυνο 4-5 φορές.
• Προηγηθείσα ακτινοβολία : Γυναίκες που έλαβαν ακτινοθεραπεία στην περιοχή του θώρακος στην παιδική ή εφηβική ηλικία, για άλλους καρκίνους, έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΚΜ.
• Ηλικία έναρξης εμμήνου ρύσεως : Γυναίκες που είχαν έμμηνο ρύση προ των 12 ετών έχουν αυξημένο κίνδυνο. Ηλικία εμμηνόπαυσης : Γυναίκες στις οποίες σταμάτησε η έμμηνος ρύση μετά το 55ο έτος έχουν αυξημένο κίνδυνο.
• Διάρκεια εμμήνου κύκλου : Γυναίκες με κύκλο μικρότερο των 26 ημερών έχουν 60% αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με αυτές που έχουν κύκλο περισσότερων ημερών.
• Αριθμός εμμήνων κύκλων : Γυναίκες που έχουν άνω των 350 κύκλων στη ζωή τους έχουν αυξημένο κίνδυνο στο διπλάσιο. Παράγοντες κινδύνου σχετικοί με τον τρόπο ζωής
• Κοινωνικο-οικονομική κατάσταση : Αυξημένος κίνδυνος παρατηρείται στις γυναίκες ανώτερης κοινωνικο-οικονομικής τάξης.
• Τόπος κατοικίας : Γυναίκες κάτοικοι πόλεων έχουν αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τις γυναίκες των χωριών.
• Ατεκνία ή πρώτος τοκετός μετά τα 30 έτη αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα. Αντιθέτως η τεκνοποίηση πριν τα 20 έτη αποτελεί προστατευτικό παράγοντα.
• Λήψη αντισυλληπτικών : Δεν είναι ακόμη επιβεβαιωμένος ο ρόλος τους σαν επιβαρυντικός παράγων στην ανάπτυξη του ΚΜ. Ορμονική υποκατάσταση μετά την
• Εμμηνόπαυση : Οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η μακρόχρονη λήψη (5 χρόνια και άνω) ορμονικής υποκατάστασης δυνατόν να αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο.

Ο κίνδυνος αναφέρεται μόνο στις πρόσφατα χρήστες, ενώ επανέρχεται σ’ αυτόν του γενικού πληθυσμού μετά διακοπή 5 ετών. Η απόφαση για τη λήψη ορμονικής υποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση πρέπει να λαμβάνεται από τη γυναίκα και το γιατρό της ζυγίζοντας το όφελος και τον κίνδυνο. Παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν συμπεριλαμβάνουν και τους παράγοντες του ΚΜ, την οστεοπόρωση και τη σοβαρότητα των εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων.

• Θηλασμός : Μερικές μελέτες βρίσκουν ότι ο θηλασμός μπορεί να ελαττώνει ελαφρώς τον σχετικό κίνδυνο για ΚΜ, ιδίως εάν συνεχίζεται για 1,5-2 χρόνια. Άλλες μελέτες δεν επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα αυτό.
• Κατανάλωση οινοπνεύματος : Ημερήσια κατανάλωση 2-5 αλκοολούχων ποτών αυξάνει τον κίνδυνο κατά 1,5 φορά σε σχέση με τις γυναίκες που δεν καταναλώνουν καθόλου αλκοόλ.
• Παχυσαρκία : Είναι συνδυασμένη με αυξημένο κίνδυνο ΚΜ ιδίως σε γυναίκες που έγιναν υπέρβαρες μετά την εμμηνόπαυση. Δίαιτα πλούσια σε λιπαρά : Αντικρουόμενα τα αποτελέσματα των μελετών. Μειωμένος ο κίνδυνος σε χώρες με πτωχή σε λιπαρά, πολυακόρεστα και κεκορεσμένα λίπη. Οι μελέτες στις ΗΠΑ δεν επιβεβαιώνουν τα ανωτέρω. Η σχέση της παχυσαρκίας και του κινδύνου ΚΜ είναι πολυσύνθετος. Η σύγκριση μελετών σε διαφορετικές χώρες επηρεάζονται και από άλλους παράγοντες όπως η φυσική άσκηση, η διαφορετική διατροφή και οι γενετικοί παράγοντες.
• Φυσική εξάσκηση : Εξάσκηση και καρκίνος αποτελεί ένα νέο πεδίο έρευνας. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι έντονη εξάσκηση σε νεαρή ηλικία μπορεί να εξασφαλίσει μακροχρόνια προστασία κατά του ΚΜ και ελαφρά φυσική εξάσκηση μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο. Περεταίρω έρευνα χρειάζεται για επιβεβαίωση των ανωτέρω.
• Μόλυνση του περιβάλλοντος : Μελέτες για το ρόλο του εντομοκτόνου DDE (συγγενής χημική ουσία με το DDT) έδειξαν ότι οι γυναίκες με ΚΜ είχαν σημαντικά υψηλά επίπεδα της ουσίας. Αντίθετα δεν ευρέθη σχέση με τα PCB (Πολυχλωριούχα διφαινύλια) ουσιών που χρησιμοποιήθηκαν άλλοτε ως μονωτικά μηχανών. Έρευνες για τον ρόλο των φυτοφαρμάκων και ιδία αυτών που μιμούνται τα οιστρογόνα είναι υπό μελέτη.
• Κάπνισμα : Η πλειονότητα των ερευνών δεν ηύρε σχέση μεταξύ καπνίσματος και ΚΜ.
• Διακοπή της κυήσεως : Πρόσφατη μελέτη απέδειξε ότι η διακοπή της κυήσεως προκλητή ή αυτόματη δεν ενέχει κίνδυνο για ΚΜ. Ενθέματα Σιλικόνης : Τα ενθέματα σιλικόνης μπορεί να δημιουργήσουν ουλώδη ιστό που από μελέτες φαίνεται ότι δεν αυξάνουν τον κίνδυνο ΚΜ. Που δεν είναι επιβεβαιωμένοι. Η αιτιολογία της νόσου είναι πολυπαραγοντική και η πρόληψη με τα σημερινά δεδομένα καθίσταται αδύνατος.

Οι στρατηγικές πρόληψης του καρκίνου σε ατομικό και πληθυσμιακό επίπεδο είναι στρατηγικές μακροχρόνιας επένδυσης για τις οποίες οι μελλοντικοί στόχοι θα αποκτηθούν μόνο μέσω συνεχούς ελαττώσεως των παραγόντων κινδύνου. Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για την ταυτοποίηση μιας υψηλού κινδύνου ομάδας γυναικών που να είναι ο στόχος του Πληθυσμιακού ελέγχου του ΚΜ, αλλά σε καμία περίπτωση αυτός ο διαχωρισμός που στηρίζεται σε συμβατικούς παράγοντες κινδύνου, δεν έχει τη δυνατότητα ταυτοποίησης περισσοτέρων των μισών νέων περιπτώσεων.

Η πρόληψη δεν είναι λύση για τις γυναίκες που θα διαγνωσθούν με διηθητικούς και in situ καρκίνους, αλλά ούτε και για εκείνες που έχουν μη διαγνωσμένη νόσο. Για αυτά τα άτομα, ο έλεγχος εξαρτάται από την επιτυχή θεραπεία. Μέχρι σήμερα οι στατιστικές του καρκίνου υπενθυμίζουν ότι η θεραπεία δεν εξασφαλίζει πάντα την ίαση της νόσου.