Πολύποδας είναι μάζα ιστού που προβάλλει εντός του αυλού του εντέρου. Πολυποδίαση είναι η παρουσία πολλών πολυπόδων στο παχύ έντερο. Οι πολύποτες μπορεί να είναι επίπεδοι ή μισχωτοί, καλοήθεις ή κακοήθεις και να αφορούν το βλεννογόνο, τον υποβλεννογόνο ή μυϊκό χιτώνα. Πολύποδας είναι όρος μορφολογικός και όχι ιστολογική διάγνωση.

Οι ιστολογικοί τύποι των πολυπόδων είναι - αμαρτώματα - νεοπλαστικοί (αδένωμα, καρκίνωμα). Τα αδενώματα είναι σωληνώδη, λαχνωτά, σωληνολαχνωτά -φλεγμονώδεις (ψευδοπολύποδας) - υπερπλαστικοί

Επιδημιολογία Η συχνότητα των πολυπόδων στο γενικό πληθυσμό ποικίλει από 9-60%. Οι μισοί από αυτούς εντοπίζονται στο σιγμοειδές ή το ορθό. Κακοήθης προδιάθεση Τα αμαρτώματα σπανιότατα μπορεί να έχουν κακοήθη εξαλλαγή. Οι φλεγμονώδεις πολύποδες δεν έχουν δυνητική κακοήθεια, όπως ούτε και οι υπερπλαστικοί. Αντίθετα τα αδενώματα είναι προκαρκινωματώδεις καταστάσεις. Η δυνατότητα κακοήθειας εξαρτάται από το μέγεθος, το ρυθμό ανάπτυξής του και το βαθμό της κυτταρικής ατυπίας. Καρκίνος ανευρίσκεται σε ποσοστό 1% σε αδενώματα κάτω από 1 εκατοστό, 10% σε αδενώματα έως 1-2 εκατοστά και 45% σε αδενώματα πάνω από 2 εκατοστά. Τα επίπεδα αδενώματα έχουν περισσότερες πιθανότητες κακοήθειας από ότι τα μισχωτά. Ο χρόνος εξαλλαγής διαρκεί από 5 έως και 10-15 χρόνια.

Κλινική εικόνα Πολλοί πολύποδες είναι ασυμπτωματικοί. Οι υπόλοιποι εκδηλώνουν συμπτώματα, με συχνότερο την αιμορραγία από το ορθό. Το αίμα, ανάλογα με τη θέση του πολύποδα είναι ζωηρό, κόκκινο ή σκουρόχρωμο. Η αιμορραγίασπάνια είναι μεγάλη, συνήθως είναι διαλλείπουσα. Αλλα συμπτώματα είναι τεινεσμός, δυσκοιλιότητα ή πολλές κενώσεις ημερησίως. Πολλές φορές τα κόπρανα επαλείφονται με βλέννα. Τέλος ο πολύποδας μπορεί να προκαλέσει εκγολεασμό του εντέρου ή εάν έχει μακρύ μίσχο, να προβάλει για του πρωκτού.

Στη φυσική εξέταση, ο πολύποδας μπορεί να ψηλαφηθεί κατά τη διάρκεια δακτυλικής εξέτασης. Διάγνωση Οι διαγνωστικές εξετάσεις για τον πολύποδα είναι

1. Βαριούχος υποκλισμός (Β.Υ.). Εάν υπάρχει πολύποδας, στο Β.Υ. φαίνεται ως έλλειμα σκιαγράφησης με ομαλά και σαφώς καθορισμένα όρια.

2. Κολονοσκόπηση. Η κολονοσκόπηση είναι η πλέον αξιόπιστη μέθοδος για τη διάγνωση των πολύπόδων αλλά και για ταυτόχρονη θεραπεία τους (πολυπεκτομή).

Πρέπει όλο το παχύ έντερο να εξετάζεται με το κολονοσκόπιο, σε κάθε άρρωστο με διαπιστωμένο πολύποδα. Αντιμετώπιση Οι πολύποδες του παχέος εντέρου πρέπει να αντιμετωπίζονται επειδή προκαλούν συμπτώματα κι επειδή έχουν τάση για κακοήθη εξαλλαγή. Μικροί πολύποδες στο ορθό, πρέπει να αφαιρούνται με τη βοήθεια του κολονοσκοπίου, κατά τη διάρκεια εξέτασης ή να καυτηριάζονται με διαθερμία, που περνά μέσω του άκαμπου σιγμοειδοσκοπίου. Μεγάλοι επίπεδοι πολύποδες στο ορθό είναι συνήθως λαχνωτό αδένωμα.

Επειδή οι πολύποδες αυτοί έχουν μεγάλη πιθανότητα κακοήθειας πρέπει να αφαιρούνται πλήρως σε υγιή όρια. Εμμισχοι πολύποδες ή μικροί πολύποδες στο σιγμοειδές και πιο κεντρικά αφαιρούνται με κολονοσκόπηση. Αν ο πολύποδας είναι μεγάλος και επίπεδος δεν μπορεί να αφαιρεθεί με κολονοσκόπηση γιατί υπάρχει κίνδυνος αιμορραγικής διάτρησης. Ετσι πρέπει να γίνεται λαπαροτομία, όπως και στη περίπτωση των πολλών πολυπόδων.

Η εγχείρηση περιλαμβάνει την εκτομή του τμήματος του εντέρου, που περιέχει τον πολύποδα. Αν όλο το παχύ έντερο είναι κατειλλημένο από πολύποδες και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος κακοήθειας (οικογενειακό ιστορικό) πρέπει να γίνει κολεκτομή και ειλεορθική αναστόμωση. Αν ο πολύποδας που αφαιρέθηκε με την ενδοσκόπηση αποδειχθεί αδενοκαρκίνωμα πρέπει να ληφθεί απόφαση εάν χρειάζεται περαιτέρω εκτομή του εντέρου ή απλά παρακολούθηση.

Αν βρεθεί καρκίνωμα in situ δε χρειάζεται περαιτέρω αντιμετώπιση. Σε άλλες μορφές κακοηθών πολυπόδων απαιτείται εντερεκτομή του προσβληθέντος τμήματος.