Το τεστ Παπανικολάου (ή τεστ Παπ) είναι μια ιατρική εξέταση κατά την οποία λαμβάνεται δείγμα κυττάρων από τον τράχηλο της μήτρας – το τμήμα της που εκτείνεται από το άκρο της μήτρας έως τον κόλπο. Με αυτό μπορεί να διαγνωστεί εγκαίρως ένας καρκίνος που ετησίως προσβάλλει 473.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο και κοστίζει τη ζωή σε 253.000.

Το τεστ Παπ γίνεται με λήψη επιχρίσματος από τον τράχηλο της μήτρας και τον κόλπο με μία ειδική «σπάτουλα» (μοιάζει με μπατονέτα), η οποία δεν προκαλεί καθόλου πόνο. Τα κύτταρα του επιχρίσματος ελέγχονται στο μικροσκόπιο, για να εντοπιστούν τυχόν ύποπτες αλλοιώσεις και έτσι να ανιχνευτεί εγκαίρως ένας καρκίνος ο οποίος στην χώρα μας αντιπροσωπεύει το περίπου 3,5% των νέων, ετήσιων κρουσμάτων καρκίνου (υπολογίζεται ότι τον αναπτύσσουν 600 Ελληνίδες κάθε χρόνο).

Το τεστ Παπ είναι μια πολύ σημαντική εξέταση η οποία στην ουσία θεωρείται προληπτική για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Και αυτό, διότι μπορεί να διαγνώσει εγκαίρως προκαρκινικές καταστάσεις – με άλλα λόγια, αλλοιώσεις στα κύτταρα οι οποίες ναι μεν δεν έχουν γίνει ακόμα καρκίνος, αλλά μπορεί να μεταπέσουν σε καρκίνο εάν δεν αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Η αξία του τεστ στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει τεκμηριωθεί μέσα από μεγάλες κλινικές μελέτες.

Όταν εφαρμόστηκε σε ελεγχόμενους (κλειστούς, μη μετακινούμενους) πληθυσμούς στις Σκανδιναβικές Χώρες, διαπιστώθηκε δραματική μείωση της συχνότητας του καρκίνου του τραχήλου: τα κρούσματα μειώθηκαν κατά τουλάχιστον 60%. Αν και το τεστ Παπ έχει υψηλή ευαισθησία, δηλαδή μπορεί να ανιχνεύει κάθε είδους κυτταρικές αλλοιώσεις, έχει δεχτεί αρνητικές κριτικές, κυρίως όσον αφορά τα «ψευδώς αρνητικά» αποτελέσματά του – δηλαδή το να κάνει μια γυναίκα τεστ Παπ, να βγει αυτό αρνητικό αλλά τελικά η γυναίκα να έχει καρκίνο.

Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων μπορεί να φτάσει και το 40%, αλλά αυτό μόνον εάν γίνεται σποραδικά. Εάν όμως γίνεται κάθε χρόνο, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 1%, γεγονός που σημαίνει ότι είναι μια πάρα πολύ αξιόπιστη εξέταση. Στη συντριπτική πλειονότητα των γυναικών, το τεστ εντοπίζει τις μικροσκοπικές κυτταρικές αλλοιώσεις πριν προλάβουν να εξαλλαχτούν σε καρκινικές, όταν η αντιμετώπισή τους είναι πιο εύκολη.

Tο τεστ Παπ δεν μπορεί να ανιχνεύσει άλλες μορφές καρκίνου, όπως αυτοί των ωοθηκών ή του σώματος της μήτρας (το σώμα της μήτρας είναι το κυρίως τμήμα της, που βρίσκεται πάνω από τον τράχηλο). Οι καρκίνοι σε αυτές τις ανατομικές θέσεις μπορεί να εντοπιστούν στη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης ή των άλλων εξετάσεων (λ.χ. υπερηχογράφημα), που συχνά γίνονται μαζί με το τεστ Παπ.

Ωστόσο, το τεστ Παπ έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύσει τον καρκίνο του κόλπου ο οποίος είναι συνηθέστερος στις μεγάλες ηλικίες (μετά τα 55-60 έτη), γι’ αυτό και συνιστάται να γίνεται έως τα βαθιά γηρατειά. Εάν το τεστ Παπ δείξει κάτι ύποπτο, συνιστάται περαιτέρω έλεγχος στη γυναίκα, με κολποσκόπηση και λήψη ιστικών δειγμάτων από τον τράχηλο για βιοψία.

Ποιες γυναίκες πρέπει να το κάνουν

Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται απ’ όλες τις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας και μετά, διότι ο καρκίνος του τραχήλου οφείλεται στον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται σεξουαλικώς. Στους άντρες, ο HPV δεν προκαλεί εμφανείς αλλοιώσεις και σπάνια προκαλεί προβλήματα, αλλά στις γυναίκες υπάρχει ευθεία συσχέτιση ορισμένων στελεχών του ιού αυτού με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Οι παράγοντες κινδύνου για μόλυνση με ιό HPV είναι οι εναλλαγές ερωτικών συντρόφων, η έναρξη των ερωτικών επαφών σε μικρή ηλικία και οι πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι. Το τεστ συνιστάται να γίνεται μία φορά τον χρόνο έως την ηλικία των 65 ετών, ενώ μετά τα 65 πρέπει να γίνεται ανά 2 έως 3 έτη.

Εάν μία γυναίκα έχει κάνει το εμβόλιο HPV, θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει και το τεστ Παπ.

Τα εμβόλια HPV επινοήθηκαν και συνιστώνται στα κορίτσια και στις νέες γυναίκες για να τις προστατεύσουν από τον καρκίνο του τραχήλου. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα, τα εμβόλια αυτά είναι υψηλής αποτελεσματικότητας, αλλά περιέχουν εκείνα τα στελέχη του ιού HPV που προκαλούν ποσοστό 75-80% των κρουσμάτων καρκίνου του τραχήλου. Επειδή όμως υπάρχει ένα 20% των περιπτώσεων που οφείλονται σε άλλα στελέχη του ιού, επιβάλλεται η συνέχιση του τεστ Παπ.

Τεστ Παπ πρέπει να κάνουν κάθε χρόνο ακόμα και οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή (δηλαδή σε χειρουργική αφαίρεση της μήτρας) λόγω προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου. Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε υστερεκτομή για άλλους λόγους (λ.χ. ινομύωμα), πρέπει να κάνουν τεστ Παπ κάθε 4-5 έτη. Τα μυστικά της εξέτασης

Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται όταν η γυναίκα δεν έχει έμμηνο ρύση. Η καλύτερη χρονική περίοδος για την εφαρμογή του είναι 10 έως 20 ημέρες έπειτα από την πρώτη μέρα της εμμήνου ρύσεως. Τις δύο ημέρες πριν από το τεστ, η γυναίκα πρέπει να αποφύγει τις κολπικές πλύσεις και την χρήση αφρού, κρέμας ή ζελ με σπερματοκτόνο, διότι υπάρχει περίπτωση να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της εξέτασης. Α

ξίζει εδώ να σημειωθεί, ότι οι κολπικές πλύσεις γενικώς δεν συνιστώνται και πρέπει να αποφεύγονται διότι αλλοιώνουν το pH του κόλπου και ευνοούν την ανάπτυξη μικροβίων. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες περιπτώσεις κολπίτιδας, για τις οποίες ο γιατρός θα πει εάν χρειάζονται κολπικές πλύσεις ή όχι. Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αντένδειξη για το τεστ Παπ. Η εξέταση δεν έχει καμία γνωστή ιατρική συνέπεια και συνεπώς μπορεί με ασφάλεια να γίνει ακόμα και σε μία έγκυο.