Η κοιλότητα του υπεζωκότα που ορίζεται από τα δύο πέταλα (το σπλαγχνικό και το τοιχωματικό) φυσιολογικά περιέχει μικρή ποσότητα υγρού. Το υγρό αυτό βρίσκεται σε μία αδιάκοπη διαδικασία παραγωγής και απορρόφησης ώστε η συνολική του ποσότητα να παραμένει σταθερή. Ο κύριος ρόλος του συνίσταται στο να "λιπαίνει" τα δύο πέταλα, ώστε να διολισθαίνουν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια των αναπνευστικών κινήσεων. Οποιοδήποτε διαταραχή της δυναμικής ισορροπίας μεταξύ παραγωγής και απέκκρισης του πλευριτικού υγρού, έχει σαν αποτέλεσμα την άθροισή του στην υπεζωκοτική κοιλότητα.

Αίτια Τα αίτια της υπεζωκοτικής συλλογής υγρού μπορεί να οφείλονται τόσο σε παθήσεις του ίδιου του υπεζωκότα, όσο και σε μια μεγάλη ποικιλία ενδοθωρακικών ή συστηματικών διαταραχών. Ανάλογα με την περιεκτικότητα του υγρού σε πρωτεΐνες οι υπεζωκοτικές συλλογές διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα εξιδρώματα στα οποία η σχέση των πρωτεϊνών του υγρού προς τις πρωτείνες του αίματος είναι μεγαλύτερη από 0,5 και τα διιδρώματα στα οποία η σχέση είναι μικρότερη από 0,5.

Τα κυριότερα αίτια εξιδρώματος είναι τα παρακάτω:

· Κίρρωση ήπατος

· Νεφρωσικό σύνδρομο

· Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

· Υποθυρεοειδισμός

· Υπολευκωματιναιμία

Τα πιο συχνά αίτια διιδρώματος είναι:

· Λοιμώξεις

· Ανοσολογικές διαταραχές (ρευματοειδής αρθρίτιδα, ερυθηματώδης λύκος)

· Νεοπλάσματα πρωτοπαθή ή μεταστατικά

· Αιμοθώρακας

- χυλοθώρακας

· Παγκρεατίτιδα

- νεφρική ανεπάρκεια

- πνευμονική εμβολή

Συμπτώματα Τα γενικά συμπτώματα σε οποιαδήποτε υπεζωκοτική συλλογή είναι:

· Πλευριτικός πόνος που επιδεινώνεται με τις αναπνευστικές κινήσεις, το βήχα ή το φτάρνισμα

· Ξηρός βήχας

· Δύσπνοια ή οποία η οποία αυξάνει ανάλογα με την ποσότητα του υγρού Ανάλογα με την αιτία της νόσου που προκαλεί την υπεζωκοτική συλλογή, είναι δυνατό να συνυπάρχουν τα αντίστοιχα συμπτώματα ή και να επισκιάζουν αυτά της συλλογής. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις η συλλογή υγρού είναι ασυμπτωματική και ανακαλύπτεται κατά την κλινική εξέταση ή τον ακτινολογικό έλεγχο.

Κλινική εξέταση - εργαστηριακά ευρήματα Τα ευρήματα από την κλινική εξέταση εξαρτώνται από την ποσότητα του υγρού που έχει αθροισθεί στην υπεζωκοτική κοιλότητα. Στην ακρόαση του θώρακα είναι δυνατό να διαπιστωθεί ελάττωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος, βρογχική αναπνοή ή ήχος τριβής. Στην επίκρουση γίνεται αντιληπτός αμβλύς ήχος και στην ψηλάφηση οι φωνητικές δονήσεις είναι ελαττωμένες.

Η ακτινογραφίαθώρακα επιβεβαιώνει την συλλογή υγρού και συχνά αποκαλύπτει την αιτία που την προκάλεσε. Όταν η ποσότητα του υγρού είναι μικρή, διαπιστώνεται κατάληψη της πλευροδιαφραγματικής γωνίας. Σε μεγαλύτερες συλλογές, το άνω όριο του υγρού εμφανίζεται ως καμπύλη γραμμή με το κοίλο προς τα πάνω. Είναι δυνατό να απαιτηθούν ειδικότερες λήψεις, όπως σε πλάγια κατακεκλιμμένη θέση, προκειμένου να γίνουν εμφανείς συλλογές που δεν είναι αντιληπτές στην κλασσική προσθιοπίσθια λήψη.

Στις περιπτώσεις εκείνες που η διάγνωση της αιτίας της υπεζωκοτικής συλλογής δεν είναι δεδομένη με βάση το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τα ακτινολογικά ευρήματα, είναι απαραίτητη η παρακέντηση του υγρού. Το υγρό που αφαιρείται ελέγχεται τόσο μακροσκοπικά όσο και στο μικροβιολογικό και το κυτταρολογικό εργαστήριο, προκειμένου να υποβοηθηθεί η διάγνωση της αιτίας που το προκάλεσε.

Θεραπεία Η θεραπεία της υπεζωκοτικής συλλογής είναι ανάλογη της αιτίας που την προκάλεσε. Σε μεγάλες συλλογές που προκαλούν έντονη δύσπνοια επιβάλλεται η εκκενωτική παρακέντηση. Όταν η αναπαραγωγή του υγρού είναι ταχεία, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις νεοπλασμάτων, εφαρμόζεται η χημική πλευροδεσία, που συνίσταται στην ενδοϋπεζωκοτική έγχυση κυτταροστατικών φαρμάκων (μπλεομυκίνη, μιτοξαντρόνη) ή τάλκη.