Tο 2020, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ευθύνεται για 604,000 νέα περιστατικά καρκίνου και πάνω από 300,000 θανάτους παγκοσμίως. Είναι η τέταρτη κατά σειρά συχνότητας μορφή καρκίνου στις γυναίκες ενώ σε περιοχές όπως η Αφρική και η Νότια Αμερική είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο ανάμεσα στις γυναίκες.

Από αιτιολογικής άποψης ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus - HPV) ευθύνεται για την παθογένεση του καρκίνου στη πλειονότητα των περιστατικών. Είναι ένας DNA-ιός που μολύνει το επιθήλιο του τραχήλου της μήτρας μέσα από την σεξουαλική επαφή. Μπορεί όμως να μολύνει και άλλες περιοχές όπως το δέρμα της πρωκτογεννητικής περιοχής και της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας και στα δύο φύλα προκαλώντας διαφορετικούς τύπους καρκίνων όπως του πρωκτού και του στοματοφάρυγγα.

Ο πρώιμος καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι τις περισσότερες φορές ασυμπτωματικός και γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία ο προσυμπτωματικός έλεγχος. Το συχνότερο συμπτωμα - αν υπάρχει - είναι η έντονη αιμορραγία από τον κόλπο ή αιμορραγία από τον κόλπο μετά από τη σεξουαλική επαφή.

Η προσυμπτωματική διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου μήτρας γίνεται με διάφορους τρόπους όπως: α) Η κυτταρολογική εξέταση κατά Παπανικολάου (Pap test), β) Ο μοριακός έλεγχος για τον ογκογόνο ιό HPV, και γ) Ο συνδυασμός των δύο ανωτέρω εξετάσεων.

 Η συστηματική χρήση του Pap test από τα μέσα του εικοστού αιώνα είχε σαν αποτέλεσμα την κατακόρυφή πτώση της θνητότητας από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις αναπτυγμένες χώρες μέσα σε λίγες δεκαετίες.

Η κυτταρολογική εξέταση κατά Παπανικολάου (Pap test) συστήνεται να επιτελείται κάθε 3 χρόνια, ενώ η μοριακή εξέταση για τον HPV κάθε 5 χρόνια. Σε περίπτωση που συνδυάζονται και οι δύο εξετάσεις ταυτόχρονα, ο έλεγχος γίνεται κάθε 5 χρόνια επίσης.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος ξεκινάει μετά την ηλικία των 21 ετών και κατά άλλους την ηλικία των 25 ετών.  

Ο εμβολιασμός με το εμβόλιο κατά του HPV σε νεαρά κορίτσια έχει συσχετιστεί με σημαντική μείωση του κινδύνου μόλυνσης από τον HPV και κατά συνέπεια εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Όσο πιο μικρή η ηλικία εμβολιασμού τόσο το καλύτερο. Η ιδανική ηλικία εμβολιασμού είναι πριν από την έναρξη των σεξουαλικων επαφών. Αποτελεσματικότερα εμβόλια είναι τα πολυδύναμα εμβόλια κατά πολλαπλων ογκογόνων υποστελεχών του ιού. Πρέπει να σημειωθεί ότι το εμβόλιο δεν είναι αποτελεσματικό έναντι των γυναικών πού έχουν ήδη προσβληθεί από τον ιο HPV, και ακόμα σημαντικότερο δεν αναιρεί την αναγκαιότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου. 

Η βασική αντιμετώπιση της πρώιμης νόσου είναι η χειρουργική με το είδος της επέμβασης (κωνοειδής εκτομή, απλή υστερεκτομή, ριζική υστερεκτομή με λεμφαδενεκτομή) να εξαρτάται από την τοπική επέκταση της νόσου. Η ακτινοβολία με ή χωρίς ταυτόχρονη χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται είτε προφυλακτικά μετα το χειρουργείο ή σε εκείνες τις ασθενείς που δεν είναι κατάλληλες υποψήφιες για χειρουργική εξαίρεση.