Η επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα αυξήθηκε δραματικά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες και σήμερα αποτελεί την συχνότερη αιτία θανάτου από νεόπλασμα μεταξύ των ανδρών. Η υιοθέτηση κοινωνικών συμπεριφορών από τις γυναίκες, που μέχρι πριν λίγα χρόνια αποτελούσαν "ανδρικό προνόμιο" και ιδιαίτερα η συνήθεια του καπνίσματος, είχε σαν αποτέλεσμα ο καρκίνος του πνεύμονα από το 1990 να αποτελεί και στις γυναίκες το κυριότερο αίτιο θανάτων από νεόπλασμα, ξεπερνώντας τον καρκίνο του μαστού. Υπολογίζεται ότι 1 στους 10-15 άνδρες και 1 στις 80-90 γυναίκες θα αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα πριν την ηλικία των 75 ετών. Προδιαθεσικοί παράγοντες Το κάπνισμα αποτελεί τον κυριότερο προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα.

Υπολογίζεται ότι η κατανάλωση 10 τσιγάρων ημερησίως επταπλασιάζει και 20 τσιγάρων εικοσαπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα. Εκτός από τον αριθμό των τσιγάρων που καταναλώνονται ημερησίως, τα συνολικά έτη καπνίσματος, η νεαρή ηλικία έναρξης της βλαβερής συνήθειας, το πόσο βαθιά εισπνέεται ο καπνός, η περιεκτικότητα του τσιγάρου σε πίσσα και νικοτίνη και τέλος η χρήση άφιλτρων τσιγάρων, αποτελούν ξεχωριστούς δυσμενείς παράγοντες. Εκτός όμως από τους καπνιστές, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα διατρέχουν και αυτοί που ζουν και εργάζονται μαζί τους.

Υπολογίζεται πως οι "παθητικοί καπνιστές" εμφανίζουν 30% μεγαλύτερη επίπτωση στον καρκίνο του πνεύμονα από τους μη καπνιστές, που ζουν και εργάζονται σε καθαρό περιβάλλον. Η έκθεση στις ίνες αμιάντου αποτελεί άλλον προδιαθεσικό παράγοντα. Εργάτες μεταλλείων ή χυτηρίων χάλυβα, νικελίου, χρωμίου, καδμίου, αργύρου, κοβαλτίου και ραδιενεργών υλικών ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν και άλλοι δυνητικά καρκινογόνοι παράγοντες (κάπνισμα).

Ταξινόμηση Με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως εμφανίζονται στην μικροσκοπική εξέταση, ο καρκίνος του πνεύμονα διακρίνεται σε τέσσερις ιστολογικούς τύπους:

· Αδενοκαρκίνωμα

· Πλακώδες επιθηλιακό νεόπλασμα

· Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα

· Μικροκυττταρικό καρκίνωμα

Οι τρεις πρώτοι ιστολογικοί τύποι μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά την συμπτωματολογία που προκαλούν και την θεραπευτική προσέγγιση και για αυτό το λόγο εξετάζονται μαζί με τον όρο "μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα".

Επέκταση Ο καρκίνος του πνεύμονα εκτός από την αύξηση του μεγέθους του και την ενδοθωρακική επέκταση, είναι δυνατό να εμφανίσει μεταστάσεις σε όλα σχεδόν τα όργανα. Συνήθεις μεταστατικές εστίες είναι οι υπερκλείδιοι και κατώτεροι τραχηλικοί λεμφαδένες, το ήπαρ, ο εγκέφαλος, τα οστά και τα επινεφρίδια.

Συμπτώματα Τα συμπτώματα της νόσου ποικίλουν ανάλογα με το μέγεθος του όγκου, τη θέση όπου αναπτύσσεται και την παρουσία μεταστάσεων. Η ανάπτυξη του όγκου στο πνευμονικό παρέγχυμα συνήθως προκαλεί:

· Βήχα

· Αιμόπτυση

· Συριγμό

· Δύσπνοια

· Πυρετό

· Θωρακικό πόνο

Η τοπική επέκταση του όγκου εντός της θωρακικής κοιλότητας προκαλεί:

· Δυσκαταποσία λόγω πίεσης του οισοφάγου

· Βράγχος φωνής λόγω πίεσης του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου

· Μύση, ενόφθαλμο, πτώση του βλεφάρου και σύστοιχη ανιδρωσία του προσώπου λόγω παράλυσης του συμπαθητικού πλέγματος.

· Πλευριτική συλλογή υγρού

· Πόνο στον ώμο και το άνω άκρο λόγω διήθησης των αυχενικών και θωρακικών νεύρων

· Αρρυθμίες, περικαρδίτιδα και καρδιακή ανεπάρκεια λόγω επέκτασης του όγκου στην καρδιά

· Οίδημα και ερυθρότητα του προσώπου λόγω διήθησης της άνω κοίλης φλέβας

Η παρουσία μεταστάσεων εκδηλώνεται με:

· Οστικό πόνο λόγω μεταστάσεων στα οστά

· Πόνο στο υποχόνδριο λόγω μεταστάσεων στο ήπαρ

· Διαταραχές του επιπέδου συνείδησης και επιληπτικές κρίσεις λόγω επέκτασης στον εγκέφαλο

Σε ποσοστό 20% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα είναι δυνατό να εμφανισθούν ιδιαίτερα συμπτώματα, που δεν προκαλούνται άμεσα από την επέκταση του όγκου σε κάποια όργανα, αλλά οφείλονται στην παραγωγή από τα νεοπλασματικά κύτταρα ουσιών με ενδοκρινική δράση. Τα συμπτώματα αυτά καλούνται παρανεοπλασματικά σύνδρομα.

Κλινική εξέταση - εργαστηριακά ευρήματα Η ακρόαση των πνευμόνων είναι δυνατό να καταδείξει επίμονο συριγμό στην περιοχή του όγκου και ελάττωση του αναπνευστικού ψιθυρίσματος. Στην ακτινογραφία θώρακα διαπιστώνεται σκίαση σε μια περιοχή του πνεύμονα με ή χωρίς υπεζωκοτική συλλογή. Η αξονική τομογραφία αποτελεί την εξέταση εκλογής για τη διαπίστωση της ενδοπνευμονικής βλάβης, την εκτίμηση του μεγέθους της, την παρουσία διογκωμένων λεμφαδένων στο μεσοθωράκιο και την παρουσία απομακρυσμένων μεταστάσεων στα όργανα της κοιλιάς ή της κεφαλής.

Το σπινθηρογράφημα των οστών χρησιμεύει στην ανίχνευση οστικών μεταστάσεων. Στη βρογχοσκόπηση είναι δυνατό να διαπιστωθεί ενδοβρογχική ανάπτυξη του όγκου και να ληφθούν ιστοτεμάχια, προκειμένου να εξετασθούν στο μικροσκόπιο, ώστε να τεθεί οριστικά η διάγνωση. Η μεσοθωρακοσκόπιση μπορεί να βοηθήσει στη διαπίστωση διογκωμένων λεμφαδένων του μεσοθωρακίου, ενώ παράλληλα λαμβάνεται υλικό για βιοψία.

Όταν ο όγκος βρίσκεται στην περιφέρει του πνεύμονα και δεν είναι προσπελάσιμος με τη βρογχοσκόπηση, είναι δυνατό να ληφθεί υλικό για μικροσκοπική εξέταση με κατευθυνόμενη δια αξονικού τομογράφου διαθωρακική βιοψία.

Θεραπεία Η θεραπεία είναι συνάρτηση του σταδίου στο οποίο βρίσκεται η νόσος. Επειδή ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα όταν διαγνωσθεί είναι ήδη προχωρημένος, τα περιθώρια για χειρουργική εξαίρεση του όγκου είναι πρακτικά ελάχιστα και η θεραπεία συνίσταται στο συνδυασμό χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας.

Στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, το στάδιο της νόσου είναι καθοριστικό για την περαιτέρω αντιμετώπιση των ασθενών αυτών. Θεραπεία εκλογής στα αρχικά στάδια είναι η χειρουργική εξαίρεση του όγκου, η οποία συνίσταται στην αφαίρεση του λοβού που περιέχει τον όγκο ή ολόκληρου του πνεύμονα. Η θνητότητα αυτών των επεμβάσεων είναι μικρή και δεν υπερβαίνει το 3% στην πρώτη περίπτωση και το 7% στη δεύτερη.

Όταν η φυσική κατάσταση του ασθενή δεν του επιτρέπει να υποβληθεί σε τέτοια χειρουργική επέμβαση ή η νόσος είναι προχωρημένη, η μόνες διαθέσιμες θεραπευτικές παρεμβάσεις είναι η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία. Πρόγνωση Η πρόγνωση του καρκίνου του πνεύμονα είναι ανάλογη της έκτασης της νόσου. Η πενταετής επιβίωση κυμαίνεται στο 60% για τα αρχικά στάδια, ενώ είναι μικρότερη του 10% σε περιπτώσεις τοπικά προχωρημένου ή μεταστατικού καρκίνου.