Τι είναι ο προστάτης; Ο προστάτης είναι ένας από τους σημαντικότερους αδένες στον οργανισμό των ανδρών.

Βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη και έχει σχήμα και μέγεθος κάστανου. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός για τη διαδικασία της γονιμοποίησης. 

Παρέχει ένα μέρος του υγρού που είναι απαραίτητο για την εκσπερμάτιση, ενώ ταυτόχρονα εμπλουτίζει το σπέρμα με απαραίτητες θρεπτικές ουσίες.  Κατά τη διάρκεια της συνουσίας το εκσπερμάτισμα, αθροίζεται σταδιακά στην προστατική ουρήθρα για να αποβληθεί με την βοήθεια ισχυρών μυικών συσπάσεων στη φάση του οργασμού.

Είναι κατά συνέπεια ξεκάθαρο ότι ο προστάτης είναι ένα όργανο  με ουσιαστική συμμετοχή  στη σεξουαλική λειτουργία, που με τη σειρά της είναι λογικό να επηρεάζεται από τις παθήσεις του, που είναι η προστατίτιδα, η καλοήθης υπερπλασία και ο καρκίνος. Τι είναι καρκίνος του προστάτη; Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται συνήθως στις μεγάλες ηλικίες και είναι ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες των δυτικών κοινωνιών και αποτελεί τη δεύτερη μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο

. Στην Ευρώπη το 7% του πληθυσμού άνω των 50 ετών θα εμφανίσει καρκίνο και μόνο το 1,3% θα πεθάνει από αυτό. Συνολικά σε όλο τον κόσμο θα πεθάνει ένας στους εκατό ασθενείς, από καρκίνο. Στην χώρα μας σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής Αντικαρκινικής εταιρείας αντιστοιχεί στο 13% του συνόλου των καρκίνων.

Τα τελευταία 20 χρόνια η συχνότητα του κλινικού καρκίνου έχει αυξηθεί πολύ λόγο των ευαίσθητων μεθόδων διάγνωσης σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθητοποίηση των ανδρών για προληπτικό έλεχο. Η Αφρό-Αμερικάνοι εμφανίζουν συχνότερα Ca προστάτου και μάλιστα σε πιο προχωρημένα στάδια από ότι  οι λευκοί. Η συχνότητα του τυχαίου καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία, δηλαδή 30% στους άνδρες άνω των 50 και  70% σε αυτούς άνω των 80 ετών.

Η εξέλιξη του είναι μικρή και απαιτεί μακρό χρονικό διάστημα για να εκδηλωθεί, αν εκδηλωθεί ποτέ. Τι χρειάζεται για να γίνει η διάγνωση; Καρκινικοί δείκτες: PSA Ολικό - PSA Ελεύθερο 20-25% των ανδρών με PSA 2-4ng/ml, έχουν καρκίνο του προστάτη. 30-40% των ανδρών με PSA  4-10ng/ml, έχουν καρκίνο του προστάτη. >50% των ανδρών με PSA >10ng/ml, έχουν καρκίνο του προστάτη.

Όταν η δακτυλική εξέταση και το διορθικό υπέρηχο  συνηγορούν υπέρ κακοήθειας αυξάνεται η προγνωστική  αξία του PSA. Ο συνδυασμός  του PSA με τις κλινικές παραμέτρους της νόσου βοηθά τόσο στη σταδιοποίηση της όσο και στη λήψη των ορθών θεραπευτικών αποφάσεων. Το PSA έχει γίνει πλέον παγκοσμίως εξέταση ρουτίνας. Ακολουθεί η κατευθυνόμενη με διορθικό υπερηχογράφημα βιοψία προστάτη. Η βιοψία γίνεται ελεγχόμενη γρήγορα και ανώδυνα χωρίς ιδιαίτερες επιπλοκές και μας καθορίζει την έκταση της νόσου και το βαθμό της κυτταρικής διαφοροποίησης.

Ποιά είναι τα συμπτώματα των καρκίνων του προστάτη; Πολλές φορές αποτελεί τυχαίο εύρημα στην δακτυλική εξέταση, χωρίς συμπτώματα. Λόγο αυξημένου PSA διαγνώσκονται μετά από διορθική βιοψία του αδένα. Είναι όμως δυνατό ο ασθενής να παρουσιάσει συμπτώματα ίδια με αυτά της υπερπλασίας  του προστάτη. Σπανιότερα μπορεί να εκδηλωθεί με αιματουρία, επώδυνη εκσπερμάτιση, αιμοσπερμία  και περινεϊκό άλγος. Τέλος σε προχωρημένο στάδιο με μεταστάσεις μπορεί να προσέλθει με αδυναμία και καταβολή, με οστικά άλγη, παθολογικά κατάγματα, ουραιμία.

Ποια είναι τα αίτια του καρκίνου του προστάτη; Διαπιστωμένοι παράγοντες κινδύνου είναι η ηλικία, η φυλή και η κληρονομικότητα. Πιθανή παράγοντες κινδύνου είναι οι διατροφικές συνήθειες και η ορμονική κατάσταση του άνδρα. Ο κληρονομούμενος προστατικός καρκίνος πιθανόν οφείλεται σε ένα σπάνιο επικρατούν γονίδιο που είναι υπεύθυνο για το 43% των περιπτώσεων καρκίνου έως την ηλικία των 55ετών. Από τους άνδρες  που φέρουν το γονίδιο το 88% θα εμφανίσει καρκίνο του προστάτη μέχρι τα 85 του χρόνια.

Πλούσια διατροφή σε ζωικά λίπη ευνοεί την εμφάνιση του καρκίνου. Αντίθετα η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή, η οποία περιέχει περισσότερα φυτοιστρογόνα  που ελαττώνουν τα επίπεδα  των ανδρογόνων δρα ευεργετικά και ελαττώνουν τον κίνδυνο του καρκίνου.

Η ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη δρα στην προαγωγική φάση της καρκινογένεσης.(δηλαδή προάγει τον καρκίνο). Η φυτική δίαιτα, από μόνη της ελαττώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης, και προφυλάσσει από την καρκινογένεση.   Η ελαττωμένη πρόσληψη του κόκκινου κρέατος και η αυξημένη κατανάλωση λαχανικών και βιταμινών E& D, και ιχνοστοιχείων, και ιχθυέλαιον(δηλαδή μεσογειακή διατροφή) έχουν όλα αυτά  προστατευτικό ρόλο. Δεν σχετίζεται με αφροδίσια νοσήματα, με τις σεξουαλικές συνήθειες, με το κάπνισμα. Εργαζόμενοι σε βιομηχανίες ελαστικών έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισις της νόσου.

Υπάρχει πρόληψη του καρκίνου του προστάτη; Η πρόληψη διακρίνεται σε πρωτογενή δηλαδή χημειοπροφύλαξη όπως είναι τα ρετινοειδή τα φυτοιστρογόνα, τα αντιανδρογόνα, φάρμακα για την ΚΥΠ (5α-ρεδουκτάση) βιταμίνες D&E τα αντιφλεγμονώδη, το σελήνιο, το λυκοπένιο. Η δευτερογενής πρόληψη απευθύνεται στο μαζικό πληθυσμό για πρώιμη διάγνωση. Είναι οι ασθενείς που προσέρχονται με συμπτώματα στο ιατρείο, ελέγχονται με δακτυλική και PSA. Στην Αμερική συνιστάται ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος των ανδρών άνω των 50ετών.

Για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου επιβάλλεται ο προληπτικός έλεγχος. Είναι επίσης  αποδεκτό ότι η πρώιμη διάγνωση συμβάλλει σημαντικά  στην διαπίστωση κλινικά εντοπισμένων όγκων που είναι και οι μόνοι που μπορούν να αντιμετωπιστούν ριζικά, προσφέροντας ίαση στον ασθενή.

Πως θεραπεύεται ο καρκίνος του προστάτη; Επειδή η πρόοδος της νόσου είναι συνήθως βραδεία, υπάρχει  μία κατηγορία ασθενών με τυχαία διάγνωση και μεγάλη ηλικία >75 ετών που μπορούν να μπουν σε πρόγραμμα προσεκτικής παρακολούθησης. Σε περίπτωση προόδου της νόσου να τεθούν σε θεραπεία. Όλοι οι άλλοι ασθενείς με τοπικά εντοπισμένους όγκους, πρέπει να αντιμετωπίζονται με ριζική θεραπεία.

Ριζική προστατεκτομή: Η επέμβαση περιλαμβάνει την ολική αφαίρεση του προστάτη με την κάψα, την αφαίρεση των σπερματοδόχων κύστεων και την αναστόμωση ανάμεσα στον αυχένα της κύστης  και την ουρήθρα. Αυτό μπορεί να γίνει με μία μικρή υπομφάλια τομή ή με  λαπαροσκοπική  ή ρομποτική τεχνική. Πολλές φορές της επέμβασης προηγείται η αφαίρεση των περιοχικών λεμφαδένων για να εκτιμηθεί τυχόν διήθηση τους.

Οι τεχνικές έχουν πάρα πολύ βελτιωθεί και στα χέρια έμπειρων χειρουργών έχουν πολύ καλά αποτελέσματα για την εγκράτεια των ούρων και την στυτική λειτουργία.

Ακτινοθεραπεία Είναι η εξωτερική ακτινοβόληση του προστάτη και αυτή μία άλλη ριζική θεραπεία. Σήμερα με την πρόοδο της τεχνολογίας έχουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα με πολύ μικρό αριθμό παρενεργειών. Μακροπρόθεσμα όμως τα αποτελέσματα υστερούν του χειρουργείου. Βραχυθεραπεία Είναι και αυτή μία ελάχιστα παρεμβατική μορφή αντιμετώπισης του καρκίνου σε αρχικά στάδια όπου ραδιενεργοί κόκκοι ιωδίου  η παλλαδίου τοποθετούνται  δια μέσο του περιναίου του προστάτη αδένα, με την καθοδήγηση του διορθικού υπερηχογραφήματος.

Συνδυασμός με ανδρογονικό αποκλεισμό. Ορμονοθεραπεία   Τα οιστρογόνα ελαττώνουν  την τεστοστερόνη από τους όρχεις.( Πρίν την φαρμακευτική αγωγή υπήρχε ο ευνουχισμός, δηλαδή η αφαίρεση και των δυο όρχεων).

Παρενέργεια είναι η γυναικομαστία, οιδήματα περιφερικά, σε θρομβεμβολικά  και καρδιαγγειακά επεισόδια. Αντένδειξη παχύσαρκα άτομα, μεγάλης ηλικίας και ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο. β)LH-RH ανάλογα Δρουν στην υπόφυση και σταδιακά μειώνουν την παραγωγή της τεστοστερόνης στους όρχεις μέσα σε δυο εβδομάδες αφού αρχικά αυξάνεται. Οι παρενέργειες είναι απώλεια της libido, ανικανότητα, μυική αδυναμία, εξάψεις, αδυναμία συγκέντρωσης  και τη ψυχολογική επιβάρυνση.

Aντιανδρογόνα. Διακρίνονται σε μη στεροειδή και σε στεροειδή. Τα μη στεροειδή δρουν με αποκλεισμό του υποδοχέα μέσα στο προστατικό κύτταρο. Τα στεροειδή αντιανδρογόνα καταστέλλουν επιπλέον και την παραγωγή της LH από την υπόφυση και με τον μηχανισμό αυτό μειώνεται η στάθμη της τεστοστερόνη στο πλάσμα. Συνήθως τα μή στεροειδή αντιανδρογόνα χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τα ανάλογα  LH-RH.( Πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός).

Ποιοι είναι οι λόγοι της απροθυμίας των ασθενών να δεχθούν ιατρική βοήθεια;  

• Οι τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής.
• Η εκτίμηση ότι τα συμπτώματα σχετίζονται με την ηλικία.
• Φόβος διάγνωσης καρκίνου.
• Φόβος επιπλοκών από την εγχείρηση.
• Αποστροφή για την δακτυλική εξέταση.
• Απροθυμία μετάβασης στο νοσοκομείο.