Στο 90-95% των περιπτώσεων πρόκειται για αδενοκαρκίνωμα. Ο καρκίνοςεντοπίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος στο 70% των ασθενών, στο σώμα στο 10-15% και στην ουρά του παγκρέατος στο 10-20%. Είναι η τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άντρες, μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του προστάτη και η πέμπτη στις γυναίκες, μετά από τον καρκίνο του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και ωοθηκών-μήτρας. Είναι συχνότερος στους άντρες με αναλογία 2:1. Εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα ηλικίας 60-80 ετών.

Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του παγκρέατος είναι:

- Ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών

- Αντρικό φύλο

- Κάπνισμα

- Χρόνια παγκρεατίτιδα

Επίσης διάφοροι διαιτητικοί παράγοντες (καρκινογόνες ουσίες τροφών), καθώς και ο σακχαρώδης διαβήτης έχουν πιθανή σχέση ως παράγοντες κινδύνου, με τον καρκίνο του παγκρέατος.

Πρόληψη

- Διακοπή καπνίσματος.

- Αποφυγή των παραγόντων που προδιαθέτουν σε χρόνια παγκρεατίτιδα.

Κλινική εικόνα Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ύπουλο νόσημα, διότι τα συμπτώματα είναι ασαφή και ο ασθενής δεν απευθύνεται σε γιατρό έγκαιρα με αποτέλεσμα η διάγνωση να γίνεται καθυστερημένα, στη πλειοψηφία των περιπτώσεων.

- Πόνος στο επιγάστριο, ακαθόριστος, αμβλύς, με αντανάκλαση στην οσφύ, εμφανίζεται στο 90% των περιπτώσεων. Υπάρχει μερική ανακούφιση του πόνου, όταν ο ασθενής γέρνει προς τα εμπρός.

- Ανώδυνος ίκτερος. Είναι συχνός όταν ο καρκίνος εντοπίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος (σχεδόν 100%) και οφείλεται στη διήθηση του χοληδόχου πόρου από τον όγκο. Ο καρκίνος του σώματος και της ουράς μπορούν να προκαλέσουν ίκτερο, από ηπατικές μεταστάσεις, ή μεταστάσεις στους λεμφαδένες των πυλών του ήπατος. Στην αρχή ο ίκτερος μπορεί να είναι διαλείπων, (να εμφανίζει εξάρσεις και υφέσεις), με την πάροδο όμως του χρόνου γίνεται συνεχής και συνοδεύεται από υπέρχρωση των ούρων και αποχρωματισμό των κοπράνων.

Ο γιατρός στην ψηλάφηση της κοιλιάς μπορεί να διαπιστώσει μεγάλη ανώδυνη διόγκωση της χοληδόχου κύστης (σημείο Courvoisier). Του ίκτερου προηγείται συχνά κνησμός για εβδομάδες.

- Ανορεξία, καταβολή, απώλεια βάρους, αποστροφή προς το κρέας και σπανιότερα διάρροια και σύνδρομο δυσαπορρόφησης.

Σπανιότερες εκδηλώσεις

- Μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα (σημείο Trousseau)

- Οξεία παγκρεατίτιδα από απόφραξη του παγκρεατικού πόρου

- Ψυχιατρικές εκδηλώσεις (κατάθλιψη)

- Πρόσφατη έναρξη σακχαρώδους διαβήτη

Ο καρκίνος δίνει μεταστάσεις

- Με άμεση επέκταση στα γύρω όργανα (στομάχι, δωδεκαδάκτυλο, χοληδόχο πόρο)

- Με τη λεμφική οδό

- Με την πυλαία φλέβα στο ήπαρ

- Με το αίμα σε απομακρυσμένα όργανα.

Τα συμπτώματα στις περιπτώσεις αυτές είναι ανάλογα των οργάνων που διηθούνται.

Διάγνωση Η πρώιμη διάγνωση είναι δύσκολη, γιατί τα συμπτώματα αρχικά δεν είναι ειδικά και δεν οδηγούν τον ασθενή στο γιατρό.

- Αναιμία, παθολογική καμπύλη σακχάρου, σακχαρουρία και σακχαρώδης διαβήτης υπάρχουν σε ορισμένους ασθενείς.

- Η αμυλάση του αίματος αυξάνεται σε λίγους μόνο ασθενείς.

- Στους ασθενείς με ίκτερο η χολερυθρίνη, η αλκαλική φωσφατάση και η γ-GT είναι αυξημένες.

- Η παρουσία αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα υποδηλώνει διήθηση του τοιχώματος του δωδεκαδακτύλου από τον καρκίνο ή καρκίνο του φύματος του Vater.

- Οι καρκινικοί δείκτες είναι αυξημένοι. Ιδιαίτερα ο δείκτης Ca 19-9 είναι αυξημένος στο 90% των ασθενών, αν και αυξάνεται και σε άλλες καταστάσεις, μερικές από τις οποίες είναι καλοήθεις.

- Το υπερηχογράφημα και η αξονική τομογραφία κοιλίας είναι δυνατόν να απεικονίσουν τον όγκο, να εκτιμήσουν τις διαστάσεις, την επέκτασή του στους γύρω ιστούς και την ύπαρξη η όχι μεταστάσεων. Επίσης βοηθούν στη λήψη βιοψιών με λεπτή βελόνα για την τεκμηρίωση της διάγνωσης.

- Μαγνητική τομογραφία, MRCP και ERCP βοηθούν σημαντικά στη διάγνωση και την εκτίμηση της έκτασης της νόσου, ώστε να κριθεί και το είδος της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική ή όχι).

- Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στη διάκριση από τη χρόνια παγκρεατίτιδα, ενώ τα αρχικά συμπτώματα μπορούν εσφαλμένα να οδηγήσουν στη διάγνωση πεπτικού έλκους.

Αντιμετώπιση Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι από τις σοβαρότερες μορφές καρκίνου. Η αντιμετώπιση διακρίνεται σε ριζική και παρηγορητική. Ριζική αντιμετώπιση Γίνεται με χειρουργική επέμβαση.

1. Παγκρεατο-δωδεκαδακτυλεκτομή (κατά Whipple).

2. Ολική παγκρεατεκτομή.

Παρηγορητική αντιμετώπιση Γίνεται στις περιπτώσεις όπου ο όγκος δεν είναι αφαιρέσιμος.

1. Χειρουργική επέμβαση, με στόχο την παράκαμψη της απόφραξης του χοληδόχου πόρου η /και του δωδεκαδακτύλου, (χολοπεπτική αναστόμωση και γαστρεντερο-αναστόμωση).

2. Ενδοσκοπική τοποθέτηση ενδοπρόθεσης (stent) στο χοληδόχο πόρο, ώστε η χολή να παροχετεύεται στο δωδεκαδάκτυλο και να μην υπάρχει ίκτερος.

3. Χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία, οι οποίες όμως δε φαίνεται να αυξάνουν την επιβίωση.

4. Υποστηρικτική αγωγή:

- Αντιμετώπιση του πόνου με αναλγητικά

- Χορήγηση αναστολέων Η2 υποδοχέων

- Χορήγηση παγκρεατικών ενζύμων

- Δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες με προσοχή όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης.