Πώς δημιουργείται ο καρκίνος του μαστού; Πώς μπορούμε να τον προλάβουμε; Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε πώς δημιουργείται ο καρκίνος του μαστού. Γνωρίζουμε μόνο κάποιους επιβαρυντικούς παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες μίας γυναίκας να πάθει καρκίνο του μαστού. Ως εκ τούτου δε μπορούμε πάντα να τον προλάβουμε. Μπορούμε όμως να μειώσουμε τις πιθανότητες να νοσήσουμε από καρκίνο του μαστού ή έστω να τον βρούμε νωρίς. Ο καρκίνος μαστού που ανιχνεύεται νωρίς έχει μία εξαιρετική πρόγνωση.

Είναι σημαντικό για κάθε γυναίκα να ξέρει το προσωπικό της ρίσκο να νοσήσει από καρκίνο του μαστού. Για να σταθμιστεί αυτό το ρίσκο πρέπει κάποιος ειδικός μαστολόγος να ασχοληθεί λεπτομερώς με τους επιβαρυντικούς παράγοντες που υπάρχουν καθώς και με το οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο του μαστού, των ωοθηκών, καθώς και για άλλους καρκίνους. Με βάση το οικογενειακό τους ιστορικό κάποιες γυναίκες έχουν ένδειξη να υποβληθούν σε γονιδιακό έλεγχο για μεταλλάξεις που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού

Πριν επιλέξει μία γυναίκα να υποβληθεί σε έλεγχο για την ανεύρεση γονιδιακής μετάλλαξης καλό είναι να γνωρίζει τη βαρύτητα αυτής της πληροφορίας για να ξέρει πώς να τη διαχειριστεί. Πρέπει δηλαδή να συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και αν υπάρχει η γονιδιακή μετάλλαξη στην οικογένειά της στη, η ίδια μπορεί να την έχει ή να μην την έχει. Αν δεν την έχει ο προσωπικός της κίνδυνς είναι εκεινος του γενικού πληθυσμού. Σε περίπτωση που υπάρχουν όντως μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 η προφυλακτική μαστεκτομή με ταυτόχρονη αποκατάσταση μειώνει τον κίνδυνο να νοσήσει μία γυναίκα από καρκίνο του μαστού πάνω από 95%. Επίσης η προφυλακτική αμφοτερόπλευσρη ωοθηκεκτομή που γίνεται λαπαροσκοπικά μειώνει κατά 97-98% τον κίνδυνο να νοσήσει από καρκίνο ωοθηκών-σαλπίγγων ή περιτοναίου. Οι επεμβάσεις όμως αυτές έχουν αλλάζουν τη ζωή της ασθενούς και πρέπει να υπάρξει εκτεταμένη συμβουλευτική πριν από τη λήψη μίας τέτοιας απόφασης. 

Τι συμβαίνει όμως αν κάποια από εμάς νοσήσει από καρκίνο του μαστού; Διάγνωση καρκίνου μαστού Ο μαστός είναι ένα όργανο σύνθετο στη διαγνωστική του προσέγγιση. Η πλειοψηφία των γυναικών θα παρουσιάσουν κάποιο εύρημα ή κάποιο πρόβλημα στο μαστό στη διάρκεια της ζωής τους, αλλά μόνο περίπου μία στις 10 θα αναπτύξει σε κάποια χρονική στιγμή καρκίνο.

Για την πρόγνωση του καρκίνου αυτού είναι σημαντικότατο να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί εγκαίρως.

1.    H έγκαιρη διάγνωση είναι το σημαντικότερο όπλο που διαθέτουμε κατά του καρκίνου του μαστού σήμερα. Για την επίτευξη αυτού του στόχου συνιστώνται τα εξής: 

2.    Μία μαστογραφία αναφοράς στα 35 

3.    Αυτοεξέταση μία φορά το μήνα 

4.    Μαστογραφία μία φορά το χρόνο μετά τα 40 (ή υπερηχογράφημα σε περίπτωση πυκνού μαστού) 

5.    Κλινική εξέταση από ειδικό χειρουργό μία φορά το χρόνο μετά τα 40 (μετά τη μαστογραφία) Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει στην διατήρηση του μαστού και στην ίαση στις περισσότερες των περιπτώσεων. Σε νέες γυναίκες το υπερηχογράφημα είναι η καταλληλότερη εξέταση, επειδή ο μαστός τους είναι πυκνός και η μαστογραφία δεν παρέχει επαρκείς πληροφορίες.

Επίσης, σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας με πυκνό μαστό πρέπει να γίνεται υπερηχογράφημα. Σε μεγάλα κέντρα, όπου υπάρχει εμπειρία, χρησιμοποιείται επίσης η μαγνητική τομογραφία, όπου υπάρχει ένδειξη. Σε γυναίκες υψηλού κινδύνου πρέπει ο χειρουργός να συστήσει μία εξατομικευμένη διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει πιο συχνούς ελέγχους ή κάποιο γονιδιακό έλεγχο. Με τις προαναφερθείσες εξετάσεις είμαστε σε θέση να ανιχνεύσουμε σχεδόν το σύνολο των καρκίνων του μαστού. Όταν υπάρχει ψηλαφητό εύρημα ή όταν υπάρχει οποιαδήποτε υποψία κακοήθειας πρέπει η βλάβη να "ταυτοποιηθεί", δηλαδή να γίνει βιοψία.

Σε κάποιες περιπτώσεις όχι και τόσο ύποπτων βλαβών και σε συνάρτηση με την ηλικία της ασθενούς μπορεί να επιλέξει κανείς να παρακολουθήσει την βλάβη.

Τεχνικές βιοψίας μαστού

•    Η παρακέντηση με λεπτή βελόνα και αναρρόφηση υλικού προς κυτταρολογική εξέταση (FNA), τείνει να καταργηθεί διότι δεν μας δίνει επαρκείς πληροφορίες. 

•    Η βιοψία με κόπτουσα βελόνη (core biopsy), είναι η διαγνωστική μέθοδος που επιλέγεται στις περισσότερες περιπτώσεις.Η λήψη γίνεται κατά προτίμηση υπό υπερηχογραφικό έλεγχο, που μπορεί να εντοπίσει και μη ψηλαφητούς όγκους.Η μέθοδος είναι καλά ανεκτή και μας δίνει πολλές πληροφορίες. 

•    Η βιοψία κενού (Vacuumbiopsy). Χρησιμοποιείται κυρίως σε όγκους μη ορατούς στους υπερήχους, που χρειάζονται στερεοτακτική εντόπιση με μαστογραφία.Η μέθοδος αυτή συνιστάται σε μικροαποτιτανώσεις, σε μη σαφώς κατατάξιμες βλάβες, καθώς και σε κάποιες πολύ μικρές βλάβες.

Συνήθως γίνεται στερεοτακτική εντόπιση και αφαίρεση του όγκου υπό μαστογραφικό έλεγχο.Όταν βρεθεί οποιαδήποτε κακοήθεια (διηθητική ή μη) πρέπει να ακολουθήσει χειρουργείο. 

•    Η ανοικτή βιοψία. Στην ανοικτή βιοψία ο χειρουργός αφαιρεί όλον τον όγκο στο χειρουργείο. Κατά κανόνα χρειάζεται γενική νάρκωση. Ο όγκος αποστέλλεται για ταχεία βιοψία και αναλόγως του αποτελέσματος αποφασίζεται ο τύπος της απαιτούμενης επέμβασης.

Εναλλακτικά, ο όγκος αποστέλλεται απευθείας για την τελική βιοψία, και μετά τα αποτελέσματα της τελικής βιοψίας αποφασίζονται, από την ομάδα ειδικών και σε συνεργασία με την ασθενή, οι περαιτέρω θεραπευτικοί χειρισμοί. Η ανοικτή βιοψία έχει καταργηθεί στη σύγχρονη μαστολογία και έχει αντικατασταθεί από τη βιοψία με κόπτουσα βελόνη (πιστόλι), τη λεγόμενη core-biopsy, που γίνεται υπό υπέρηχο με τοπική αναισθησία

. Η σύγχρονη χειρουργική μαστού απαιτεί προεγχειρητική βιοψία και ταυτοποίηση (ιστολογική εξέταση) του ογκου τουλάχιστον στο 90% των ασθενών.   Καρκίνος μαστού: Θεραπεία   Ποιά είναι η αντιμετώπιση του καρκίνου μαστού; Ο καρκίνος μαστού είναι τόσο μία τοπική-χειρουργική νόσος όσο και μία συστηματική νόσος, δηλαδή μία νόσος του οργανισμού. Στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού οι ογκολογικοί στόχοι είναι δύο:

1. Η εκρίζωση της νόσου από το μαστό και

2. Η εκρίζωση της νόσου από τον οργανισμό Ο πρώτος στόχος επιτυγχάνεται με το χειρουργείο και την ακτινοβολία. Μία σωστή χειρουργική επέμβαση στο μαστό έχει κάποιες προϋποθέσεις και κάποιο στόχο. Η προϋπόθεση είναι να γνωρίζει κανείς ήδη πριν το χειρουργείο τη διάγνωση και την τυχόν πολυκεντρικότητα του καρκίνου (αν δηλαδή βρίσκεται σε περισσότερα σημεία στο μαστό σε διαφορετικά τεταρτημόρια) και να έχει προγραμματίσει καλά την επέμβαση από την άποψη όχι μόνο του ογκολογικού αλλά και του αισθητικού αποτελέσματος (ογκοπλαστικές επεμβάσεις). Σε περίπτωση που χρειάζεται μαστεκτομή πρέπει η γυναίκα να είναι από πριν πλήρως ενημερωμένη γα τα είδη της αποκατάστασης και αυτή να έχει προγραμματιστεί άμεσα ή απώτερα.

Ο στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι η εκτομή του καρκίνου με ασφαλή καθαρά όρια, η σταδιοποίηση της νόσου όσον αφορά την επέκτασή της στο μαστό και τη μασχάλη και η ταυτόχρονη επίτευξη καλού αισθητικού αποτελέσματος.

Η ακτινοβολία ακολουθεί αργότερα και έχει ως στόχο να εμποδίσει την επανεμφάνιση του όγκου στο ίδιο σημείο. Ο μαστός, εφόσον διατηρηθεί, πρέπει να ακολουθήσει ακτινοβολία για να μην υπάρξουν τοπικές υποτροπές. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις πρέπει να ακτινοβοληθούν λεμφαδένες που βρίσκονται στη μασχαλιαία ή υπερκλείδια χώρα ή λεμφαδένες που βρίσκονται παραστερνικά. Ο δεύτερος στόχος στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, που είναι η εκρίζωση της νόσου από τον οργανισμό επιτυγχάνεται με τη συστηματική θεραπεία, δηλαδή με τα φάρμακα.

Στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού η φαρμακευτική αντιμετώπιση πραγματοποιείται με την χημειοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία και τις στοχευμένες θεραπείες κατά κύριο λόγο. Το αν είναι απαραίτητη η χημειοθεραπεία σχετίζεται με το είδος και την έκταση του όγκου. Σε περίπτωση που είναι αναγκαία η χημειοθεραπεία αυτή ξεκινάει περίπου 3 εβδομάδες μετά  το χειρουργείο και διαρκεί μερικούς μήνες, ανάλογα με το σχήμα που θα δοθεί. Η ορμονοθεραπεία δεν δίνεται παράλληλα με τη χημειοθεραπεία. Η ακτινοβολία ακολουθεί περίπου 3 εβδομάδες μετά τη χημειοθεραπεία και κρατάει ενάμιση μήνα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσει λιγότερο. Σε περίπτωση που δεν χρειάζεται χημειοθεραπεία μπορεί μετά το χειρουργείο να ξεκινίσει η ακτινοβολία και η ορμονοθεραπεία. Η ορμονοθεραπεία διαρκεί τουλάχιστον 5 χρόνια.  

Καρκίνος μαστού: Σύγχρονη χειρουργική μαστού- Κριτήρια ποιότητος

Ο μαστός ως όργανο έχει κάποιες ιδιομορφίες. Σε αντίθεση με άλλα όργανα οι καλοήθεις παθήσεις στο μαστό είναι τόσο συχνές που αποτελούν σχεδόν τον κανόνα. Σε αυτήν την κατηγορία κατατάσσονται οι απλές κύστεις, τα ινοαδενώματα, οι πορεκτασίες, τα λιπώματα, οι καλοήθεις αποτιτανώσεις, οι ινοκυστικές βλάβες κλπ. Από την άλλη μεριά ο καρκίνος του μαστού είναι επίσης πολύ συχνός και πλήττει περίπου μία στις 9 γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της και όλες οι γυναίκες είναι λίγο έως πολύ υποψήφιες. Πώς λοιπόν θα ανιχνεύσουμε εγκαίρως τον καρκίνο χωρίς να υποβάλλουμε τις γυναίκες σε άσκοπους επαναληπτικούς ελέγχους και επανειλημμένες βιοψίες και χειρουργεία. Αν μία γυναίκα πρέπει να χειρουργηθεί για να μάθει αν έχει καρκίνο ή όχι τότε οι περισσότερες γυναίκες μετά από μία ηλικία θα έπρεπε να βρίσκονται κάθε τόσο στο χειρουργείο. Για τους λόγους αυτούς η διεθνής επιστημονική κοινότητα θέσπισε κάποια κριτήρια που είναι η βάση της σύγχρονης μαστολογίας και χειρουργικής του μαστού. Τα κριτήρια αυτά πρέπει να πληρούνται στα Διαπιστευμένα Κέντρα Μαστού κα τα συνεργαζόμενα εργαστήρια:

Οι γυναίκες πρέπει να εξετάζονται για το μαστό τους από ειδικούς μαστολόγους- χειρουργούς μαστού. Οι ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να γίνονται από ειδικούς ακτινοδιαγνωστές μαστού και ο τεχνολογικός εξοπλισμός πρέπει να πληροί κάποιες προδιαγραφές Τα ακτινολογικά ευρήματα (μαστογραφίας, υπερήχων, μαγνητικής τομογραφίας) πρέπει να κατατάσσονται από τον ακτινοδιαγνωστή μαστού σύμφωνα με το σύστημα BIRADS που κατατάσσει τις βλάβες σε σαφείς καλοήθειες, πιθανότατες καλοήθειες, ενδιάμεσου τύου βλάβες και πιθανότατες κακοήθειες. Όταν συντρέχει λόγος να διερευνηθεί μία βλάβη στο μαστό αυτό πρέπει να γίνεται πρώτα με βιοψία με κόπτουσα βελόνη υπό υπέρηχο ή με στερεοτακτική βιοψία.

Η ασθενής όταν οδηγείται στο χειρουργείο πρέπει να υπάρχει ήδη ιστολογική διάγνωση (τουλάχιστον στο 90% των περιπτώσεων) Σε λίγες περιπτώσεις υπάρχει ένδειξη να οδηγηθεί η ασθενής χωρίς διάγνωση στο χειρουργείο (αποτιτανώσεις κάποιων ειδών ανάλογα με τη θέση τους και το μέγεθος του μαστού) Σε περίπτωση καρκίνου η ασθενής πρέπει να παρουσιάζεται προεγχει ρητικά στο ογκολογικό συμβούλιο Πρέπει να γίνεται προσπάθεια διατήρησης του μαστού όταν δεν υπάρχει ογκολογική ένδειξη μαστεκτομής

Ο χειρουργός μαστού πρέπει να κατέχει ογκοπλαστικές τεχνικές προκειμένου να διατηρηθεί ο μαστός με καλο αισθητικό αποτέλεσμα Σε περίπτωση μαστεκτομής η ασθενής πρέπει να ενημερώνεται προεγχειρητικά εκτενώς για όλες τις τεχνικές άμεσης και απώτερης αποκατάστασης Μετά το χειροργείο ο φάκελλος της ασθενούς πρέπει να παρουσιάζεται στο ογκολογικό συμβούλιο των ειδικών Εκεί λεμβάνονται οι αποφάσεις για την περαιτέρω σύσταση για πιθανή χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή άλλες στοχευμένες θεραπείες

Η ασθενής πρέπει να λαμβάνει ψυχολογική υπεοστήριξη.     Καρκίνος μαστού: Σύγχρονη ογκοπλαστική χειρουργική Τι είναι η ογκοπλαστική χειρουργική; Είναι ο συνδυασμός ογκολογικής και πλαστικής χειρουργικής στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Η ογκοπλαστική χειρουργική επιτρέπει να αφαιρέσουμε τον όγκο με καλά όρια και να διαμορφώσουμε μετά κατά τέτοιον τρόπο το μαστό, ώστε νε παραμείνει όμορφος.

 Σε κάποιες περιπτώσεις έχει έννοια να συνδυαστεί με επέμβαση συμμετρίας στον άλλο μαστό. Είναι μία τεχνική που εξαπλώθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Συνδυάζει την κλασσική ογκολογική χειρουργική μαστού και την πλαστική χειρουργική μαστού. Ο χειρουργός για να εφαρμόσει τις ογκοπλαστικές τεχνικές πρέπει να είναι χειρουργός μαστού που έχει εξειδικευθεί σε αυτές. Ειναι σημαντικό να γνωρίζει καλά τον καρκίνο του μαστού. Ποιά όμως είναι η αξία της ογκοπλαστικής;

Για να το καταλάβουμε αυτό χρειάζεται μια ιστορική αναδρομή: Εδώ  πρέπει να πούμε ότι παλαιότερα αν μία γυναίκα είχε καρκίνο του μαστού της εσυστήνετο να υποβληθεί σε μαστεκτομή, μια πραγματικά ακρωτηριαστική επέμβαση. Αργότερα πολλαπλές μελέτες απέδειξαν ότι η μαστεκτομή δεν βελτιώνει την επιβίωση. Οι ενδείξεις της μαστεκτομής άρχισαν να φθίνουν και σήμερα είναι πλέον λίγες και καλά ορισμένες. Το πρόβλημα βέβαια ήταν ότι ο μαστός δεν είναι ένα εσωτερικό όργανο, όπως τα όργανα της κοιλιάς. Το αποτέλεσμα του χειρουργείου είναι άμεσα ορατό.

Αυτό σημαίνει ότι μία επέμβαση "διατήρησης" μαστού δεν οδηγεί πάντα σε καλό αισθητικό αποτέλεσμα. Από τότε που ξεκίνησαν οι επεμβάσεις διατήρησης του μαστού οι χειρουργοί συνειδητοποίησαν ότι η "διατήρηση" αυτή συνοδευόταν συχνά από απαράδεκτο αισθητικό αποτέλεσμα, ανάλογα με τη θέση του όγκου και τη σχέση μεγέθους όγκου/μαστού. Έτσι ακόμα και σήμερα πολλοί χειρουργοί προβαίνουν σε μαστεκτομή όχι γιατί αυτό είναι απαραίτητο από ογκολογικής απόψεως, αλλά γιατί μία απλή ογκεκτομή η τεταρτεκτομή στο συγκεκριμένο όγκο θα είχε πολύ αμφίβολο αισθητικό αποτέλεσμα. Υπολογίζεται ότι ένα μεγάλο μέρος των μαστεκτομών θα μπορούσε νεα αποφευχθεί εάν ο χειρουργός εγνώριζε ογκοπλαστικές τεχνικές διατήρησης μαστού.

Η ογκοπλαστική χειρουργική μας δίνει τη δυνατότητα να σώσουμε το μαστό και να έχουμε ένα καλό αισθητικό αποτέλεσμα- άμεσο και απώτερο- ακόμα και εάν ο όγκος είναι σε πραγματικά δυσμενή θέση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τη γυναίκα, ιδιαίτερα μετά την παρέλευση του πρώτου εξαμήνου, όταν πια υποχωρεί η ανησυχία για τη ζωή της και προβάλλει η ανησυχία για την εικόνατης.  

Καρκίνος μαστού: Μαστεκτομή. Πότε είναι απαραίτητη;   Η μαστεκτομή εθεωρείτο επί δεκαετίες η θεραπεία επιλογής στον καρκίνο του μαστού. Από τη δεκαετία του 80 όμως, αμφισβητήθηκε σαφώς το ογκολογικό της ώφελος. ’ρχισαν να γίνονται οι πρώτες επεμβάσεις διατήρησης του μαστού σε καρκίνο (τεταρτεκτομές). Σήμερα, 30 χρόνια μετά,  γνωρίζουμε από πλήθος μελετών και με παρακολούθηση 20ετίας ότι η μαστεκτομή δεν προσφέρει τίποτα στην επιβίωση, εαν εξαιρέσει κανείς κάποιες ειδικές περιπτώσεις. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι γίνονταο 60% περισσότερες μαστεκτομές απ΄ όσο θα ήταν ογκολογικά απαραίτητες. Η ασθενής μπορεί να κάνει φυσικά αποκατάσταση, αλλά αυτό σημαίνει περισσότερες επεμβάσεις, νοσηρότητα και τεράστιο ψυχολογικό κόστος. Τέλος, ο μαστός μετά την αποκατάσταση δεν είναι ποτέ ο ίδιος με το φυσιολογικό μαστό της γυναίκας, ακόμα και εάν χρησιμοποιηθεί αυτόλογος, δηλαδή δικός της ιστός. Ο λόγος που μπορεί συχνά να προτείνεται στην ασθενή η μαστεκτομή είναι ο εξής: Είναι δύσκολο έως αδύνατο να επιτευχθεί καλό αισθητικό αποτέλεσμα με τις παραδοσιακές τεχνικές εάν ο όγκος βρίσκεται σε δυσμενή θέση ή είναι μεγάλος σε σχέση με το μαστό. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι σύγχρονες ογκοπλαστικές τεχνικές από χειρουργό μαστού κατάλληλα εκπαιδευμένο σε αυτές βοηθούν να αποφευχθεί η μαστεκτομή και μάλιστα επιτυγχάνοντας καλύτερα όρια από εκείνα της κλασσικής χειρουργικής.  

  Έτσι ως ενδείξεις μαστεκτομής παραμένουν εκείνες στις οποίες υπάρχει ογκολογικό ώφελος και που είναι οι εξής: Φλεγμονώδης καρκίνος μαστού Πολυκεντρικός καρκίνος μαστού Πολυκεντρικό DCIS Αδυναμία ελέγχου του μαστού σε ασθενή με ιστορικό με τις κλασσικές απεικονειστικές μεθόδους Πολύ μεγάλος όγκος σε σχετικά μικρό μαστό Γονιδιακός καρκίνος μαστού(όχι απόλυτη ένδειξη) Επιθυμία της ενημερωμένης ασθενούς   Κάθε ασθενής με ένδειξη μαστεκτομής πρέπει να ενημερώνεται εκτενώς πριν από το χειρουργείο για τις δυνατότητες άμεσης ή απώτερης αποκατάστασης. Επίσης πρέπει να λαμβάνει την ψυχολογική υποστήριξη που χρειάζεται για να προχωρήσει στην επέμβαση     Τι είναι ο φρουρός λεμφαδένας;   Είναι ο πρώτος λεμφαδένας στον οποίο πάνε τα καρκινικά κύτταρα εάν φύγουν από τον όγκο και ξεκνήσουν να διασπείρονται. Με τη μέθοδο του φρουρού λεμφαδένα προσπαθούμε να δούμε αν ο καρκίνος του μαστού έχει προχωρήσει προς τους λεμφαδένες τις μασχάλης, όπως συνηθίζει από κάποιο χρονικό σημείο και μετά. Είναι σκόπιμο να το γνωρίζουμε αυτό, διότι αν ο καρκίνος έχει προχωρήσει πρέπει να βγάλουμε κάποιους μασχαλιαίους λεμφαδένες (τουλάχιστον 10) και να τους στείλουμε για εξέταση.

Αν ο καρκίνος δεν έχει προχωρήσει οι λεμφαδένες αυτοί δε χρειάζεται να βγούν. Η ασθενής γλιτώνει μιαν άσκοπη επέμβαση και κάποιες πιθανές επιπλοκές από το λεμφαδενικό καθαρισμό της μασχάλης (μούδιασμα στην περιοχή, λεμφοίδημα και διαταραχή στην κινητικότητα του άνω άκρου). Πως ανιχνεύεται ο λεμφαδένας φρουρός;  Πριν από το χειρουργείο γίνεται ένεση ραδιοφαρμάκου (η ποσότητα ραδιενέργειας είναι αμελητέα και δε χρειάζεται καμμία προφύλαξη) με πολύ λεπτή βελόνα ινσουλίνης στην περιοχή του μαστού. Το ραδιοφάρμακο αυτό προχωρά και προσλαμβάνεται από τους πρώτους 2-3 λεμφαδένες του πρώτου επιπέδου των λεμφαδένων της μασχάλης. Κατά την επέμβαση γίνεται ανίχνευση αυτών των λεμφαδένων (κατά κανόνα 1-3 λεμφαδένες φρουροί) με ειδικό μετρητή Geiger, o oποίος ανιχνεύει ραδιενεργό ακτινοβολία. Εκτέμνονται αυτοί οι λεμφαδένες μόνο(1-3) και απόστέλλονται για βιοψία. Εάν δεν υπάρχει διήθηση από τον καρκίνο τότε δεν αφαιρούνται άλλοι λεμφαδένες. Εάν υπάρχει διασπορά του καρκίνου αφαιρούνται συνολικά 10 λεμφαδένες και σε σπάνιες περιπτώσεις περισσότεροι (λεμφαδενικός καθαρισμός μασχάλης, επίπεδα Ι και ΙΙ ή Ι, ΙΙ και ΙΙΙ). Εδώ πρέπει να πούμε ότι το 70% των γυναικών δεν έχει λόγο να κάνει λεμφαδενικό καθαρισμό μασχάλης διότι ο καρκίνος δεν έχει πάει στους λεμφαδένες και ο φρουρός αίναι αρνητικός.

Ποιός πρέπει να κάνει τη μέθοδο του φρουρού λεμφαδένα; Ο ειδικός χειρουργός μαστού φυσικά. Πρέπει όμως να την έχει διδαχθεί και εκτελέσει σε διαπιστευμένο κέντρο μαστού με καταμετρημένα ποσοστά επιτυχίας. Αλλιώς η μέθοδος δεν είναι αξιόπιστη. Ο χειρουργός μαστού και ο παθολογοανατόμος πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι και να ακολουθούν συγκεκριμένα πρωτόκολλα. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση που χρησιμοποιείται χρωστική αντί ραδιοφαρμάκου ή συνδυασμός των δύο μεθόδων. Πρέπει να πούμε ότι σε όλα τα διαπιστευμένα κέντρα μαστού της Ευρώπης επιβάλλεται να γίνεται η μέθοδος του φρουρού λεμφαδένα και όχι ο κλασσικός λεμφαδενικός καθαρισμός μασχάλης που συνοδεύεται από αυξημένη νοσηρότητα.  

Τι είναι η χημειοθεραπεία και πότε είναι απαραίτητη στον καρκίνο του μαστού; Η χημειοθεραπεία είναι θεραπεία με κυτταροτοξικά φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά καταστρέφουν τα κύτταρα με διάφορους μηχανισμούς που διαφέρουν από φάρμακο σε φάρμακο. Η χημειοθεραπεία δεν είναι στοχευμένη θεραπεία, δεν στοχεύει δηλαδή μόνο σε κάποια κύτταρα με συγκεκριμένες ιδιότητες, όπως θα ήταν τα καρκινικά. Επηρεάζει και άλλα κύτταρα που διαιρούνται με ταχείς ρυθμούς όπως κύτταρα του αιμοποιητικού συστήματος ή του πεπτικού. Όσο πιο επιθετικό είναι ένα καρκινικό κύτταρο, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να το σκοτώσει η χημειοθεραπεία. Επίσης όσο πιο γρήγορα διαιρείται ένα υγειές κύτταρο, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να προσβληθεί από τη χημειοθεραπεία. Από αυτήν την αρχή απορρέουν τόσο τα ωφέλη όσο και οι επιπλοκές της χημειοθεραπείας. Αυτό ισχύει τόσο για τον καρκίνο του μαστού, όσο και για άλλους καρκίνους. Η χημειοθεραπέια έχει σημαντικά ωφέλη αλλά μπορεί να έχει και σημαντικές επιπλοκές και είναι μία επιβάρυνση για τον οργανισμό.

Για αυτό προσπαθούμε να βρούμε σε ποιές ασθενείς με καρκίνο του μαστού η χημειοθεραπεία θα προσφέρει κάποιο σημαντικό ώφελος και σε ποιές όχι. Στον καρκίνο του μαστού οι θεραπευτικές αποφάσεις λαμβάνονται από το ογκολογικό συμβούλιο. Το αν μία ασθενής θα επωφεληθεί από τη χημειοθεραπεία κρίνεται με βάση τον τύπο του καρκίνου της και το στάδιο της νόσου. Επίσης λαμβάνουμε υπόψιν την ηλικία της ασθενούς και το συνοδά νοσήματα που μπορεί να έχει. Σε κάποιους τύπους καρκίνου μαστού η απόφαση για τη χορήγηση χημειοθεραπείας ή όχι είναι ξεκάθαρη. Σε άλλες περιπτώσεις που βρίσκονται στη "γκρίζα ζώνη" πρέπει να κάνουμε επιπλέον κάποια γονιδιακή ανάλυση στον όγκο (όπως το ONCOTYPE DX) γα να καταλήξουμε σε τελικές αποφάσεις. Την σήμερον ημέρα ευτυχώς έχουμε πολλούς τρόπους να προλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε τις επιπλοκές της χημειοθεραπείας. Έτσι αυτή γίνεται καλά ανεκτή και δεν έχει σημαντικές επιπλοκές για τη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών.

  Τι είναι η ακτινοθεραπεία και πότε είναι απαραίτητη στον καρκίνο του μαστού. Κατά την ακτινοθεραπεία τα πεδία που επιλέγονται ακτινοβολούνται με σκοπό να σκοτωθούν τυχόν ενεπομείναντα καρκινικά κύτταρα. Στον καρκίνο του μαστού δεν είναι πάντα απαραίτητη η ακτινοβολία, είναι όμως στις περισσότερες περιπτώσεις. Στην εποχή μας η ενδείξεις της μαστεκτομής είναι λίγες και έτσι στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να γίνει διατήρηση του μαστού. Όταν διατηρείται ο μαστός μετά μία επέμβαση καρκίνου τότε πρέπει να γίνεται και ακτινοθεραπεία. Επίσης πρέπει να γίνεται ακτινοθεραπεία όταν ο όγκος είναι μεγάλος, ακόμα και αν έχει προηγηθεί μαστεκτομή και όταν υπάρχουν κάποιοι διηθημένοι λεμφαδένες στη μασχάλη. 

Η ακτινοθεραπέια σε παλαιότερα χρόνια είχε σημαντικές επιπλοκές. Στις μέρες μας τα πράγματα δεν είναι πια έτσι. Οι γειτνιάζοντες ιστοί (καρδιά, πνεύμονες) δεν επηρρεάζονται. Επίσης δε βλέπουμε τις ινώσεις και τις αλλαγές του χρώματος στο δέρμα που βλέπαμε παλιά. Η ακτινοβολία είναι μία ασφαλής και ανώδυνη μέθοδος. Το βασικό σύμπτωμα που αναφέρουν οι περισσότερες γυναίκες είναι η κόπωση κατά τη διάρκεια της ακτινοβολίας. Τα κλασσικά σχήματα ακτινοβολίας στο μαστό διαρκούν 5 εβδομάδες. Η ασθενής προσέρχεται καθημερινά στο νοσοκομείο για λίγη ώρα. Πολύ σημαντικό είναι το ανθρώπινο δυναμικό (ο ειδικός ακτινοθεραπευτής που αναλαμβάνει την ακτινοθεραπεία και οι ειδικοί φυσικοί που ασχολούνται με τα πεδία της ακτινοβολίας). Επίσης είναι πολύ σημαντικό να είναι σύγχρονος ο εξοπλισμός. Έτσι μειώνονται σημαντικά οι επιπλοκές και δεν επηρρεάζεται αρνητικά το απώτερο αισθητικό αποτέλεσμα.    

Καρκίνος μαστού και παιδί Η ανίχνευση καρκίνου στον ένα από τους δύο γονείς είναι ένα πολύ δυσάρεστο και απειλητικό γεγονός για ένα παιδί. Όταν το παιδί είναι ακόμα μικρό και πρόκειται για καρκίνο στη μητέρα η απειλη φαντάζει ακόμα μεγαλύτερη. Για τις γυναίκες στις οποίες ανευρίσκεται ένας καρκίνος μαστού είναι ένα μεγάλο πρόβλημα το τι θα πούν στα παιδιά τους. Σχετικά πρόσφατη βρετανική μελέτη έδειξε ότι όσο μικρότερα ήταν τα παιδιά, τόσο μεγαλύτερο ήταν και το ποσοστό των γονέων που επέλεξαν να τους αποκρύψουν το γεγονός.

Συγκεκριμένα στα παιδιά κάτω των 5 ετών το ποσοστό των μητέρων που απέκρυψαν το γεγονός ήταν 77%. Για πολλές γυναίκες είναι ένα τεράστιο φορτίο να πρέπει να εξηγήσουν την κατάσταση στο παιδί τους τη στιγμή που οι ίδιες δεν την έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα καλά και βρίσκονται μπροστά από κάποιο χειρουργείο ή κάποια χημειοθεραπεία. Και όμως όλοι γνωρίζουμε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται πάρα πολλά πράγματα και συχνά διαισθάνονται πολύ περισσότερα από τους μεγάλους, "ρουφάνε" την ατμόσφαιρα που υπάρχει στο σπίτι τους και επηρεάζονται αντίστοιχα, ακόμη και αν δεν εκδηλώνονται. Όταν ένα παιδί αποκλεισθεί από τις πληροφορίες ή ακούει αοροστίες και μισόλογα, τότε κλονίζεται η εμπιστοσύνη του προς τους γονείς και αισθάνεται απομονωμένο. Επιπλέον αισθάνεται ανασφάλεια, γιατί δεν ξέρει τι ακριβώς τού αποκρύπτουν.

Για τους γονείς από την άλλη δεν είναι εύκολο να κρύβουν διαρκώς πράγματα ή να παραποιούν την αλήθεια. Όλο αυτό κοστίζει μεγάλη ενέργεια. Η οικογένεια που σε μία τέτοια περίπτωση σκόπιμο είναι να έρθει πιο κοντά αποξενώνεται.   Στις μέρες μας θεωρείται ότι πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά. Πρέπει όμως να προσαρμόζουμε αυτά που λέμε στην ηλικία τους και στο φύλο τους και να αφουγκραστούμε πόσα θέλουν πραγματικά να ξέρουν. Ο καρκίνος μαστού στις μέρες μας έχει μία εξαιρετική πρόγνωση και είναι σκόπιμο να ενημερώνουμε τα παιδιά τονίζοντας ότι η μαμά τους όλα αυτά τα κάνει για να γίνει καλά και πιστεύουμε ότι θα γίνει καλά. Καίριο επίσης είναι να μην τους δημιουργηθούν ενοχές στις οποίες ρέπουν τα παιδιά. Είναι σημαντικό να καταλάβουν ότι δεν φταίει κανείς που η μαμά τους έχει καρκίνο.