Παρά την εκτεταμένη πρόοδο όσον αφορά στην επιδημιολογία, διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, ο συγκεκριμένος καρκίνος εξακολουθεί να είναι από τους πλέον συχνούς στο γυναικείο πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι περίπου 180.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ και περίπου 30.000 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι δε η κύρια αιτία θανάτου γυναικών ηλικίας 35-54 ετών.

Η παρακέντηση μαστού με λεπτή βελόνη (FNA) είναι ευρέως αποδεκτή διαγνωστική μέθοδος, που έχει αντικαταστήσει σε πολλές περιπτώσεις την ανοιχτή χειρουργική βιοψία και έχει καταστήσει δυνατό τον καθορισμό της οριστικής θεραπείας προεγχειρητικά. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόγνωση και την επιβίωση της ασθενούς. Ψηλαφητές αλλοιώσεις μπορούν θαυμάσια να παρακεντηθούν με λεπτή βελόνη (23G ή μικρότερη), ενώ είναι δυνατή η παρακέντηση ακόμη και μικρότερων, μη ψηλαφητών αλλοιώσεων, με τη βοήθεια απεικονιστικών τεχνικών, κυρίως υπερηχοτομογράφου.

Η τριπλή διαγνωστική προσέγγισηÈ, που περιλαμβάνει ψηλάφηση, απεικονιστικά ευρήματα και FNA, εφαρμόζεται σε καλοήθεις, προνεοπλασματικές, οριακής κακοήθειας ή κακοήθεις αλλοιώσεις μαστού. Η εκτέλεση και η ερμηνεία της FNA απαιτούν επαρκή εκπαίδευση και πείρα. Οι περιπτώσεις που αναφέρονται από τους κυτταρολόγους ως Çκυτταρολογική ατυπίαÈ (η λεγόμενη γκρίζα ζώνη) υπολογίζονται στη διεθνή βιβλιογραφία από 1% έως 22%, με μέσο όρο 10% στις περισσότερες μελέτες. Μάλιστα, κάθε προσπάθεια θα πρέπει να στραφεί στην ελαχιστοποίηση των άτυπων κυτταρολογικών διαγνώσεων. Συνολικά, η FNA μαστού είναι εξαιρετικά επιτυχής, με ευαισθησία που κυμαίνεται στο 80%-100% και ειδικότητα >99%.

Οι κλινικές ενδείξεις της FNA μαστού περιλαμβάνουν: τη διάγνωση φλεγμονωδών παθήσεων, πρωτοπαθών νεοπλασμάτων (δ.δ. καλοήθων-κακοήθων αλλοιώσεων), δευτεροπαθών ή μεταστατικών όγκων (συμπεριλαμβανομένων αιματολογικών κακοηθειών), άτυπων επιθηλιακών αλλοιώσεων (απαιτούν περαιτέρω έλεγχο) ή υποτροπής καρκίνου μαστού, και τη θεραπεία απλών/φλεγμονωδών κύστεων (εδώ η κένωση της κύστης είναι και θεραπευτική)

Τα πλεονεκτήματα της FNA συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Χαμηλό κόστος.
• Είναι ελάχιστα τραυματική τεχνική (οργανικά και ψυχολογικά).
• Είναι καλά αποδεκτή από ιατρούς και ασθενείς.
• Παρέχει γρήγορο και αξιόπιστο αποτέλεσμα (στο εργαστήριο μας η πρώτη απάντηση δίνεται σε λίγα λεπτά).
• Βοηθά στον προεγχειρητικό σχεδιασμό της θεραπείας.
• Μπορούν να εφαρμοστούν ανοσοκυτταροχημικοί ή μοριακοί δείκτες.
• Εκτιμώνται πολλά οζίδια/αλλοιώσεις.
• Διαφοροδιαγιγνώσκει μαστίτιδα από φλεγμονώδες καρκίνωμα και ενδομαστικούς λεμφαδένες από επιθηλιακές αλλοιώσεις, ιδιαίτερα στην περιοχή της ουράς του μαστού.
• Αποφεύγεται η ανοιχτή βιοψία σε μη νεοπλασματικές αλλοιώσεις, σε ανεγχείρητους ή υποτροπιάζοντες καρκίνους.
• Ανακουφίζει την ασθενή μετά την κενωτική παρακέντηση κύστης.

Παρέχει ακριβή και γρήγορη εκτίμηση της υποτροπής σε τοπικά αναπτυσσόμενους καρκίνους (ιδίως υποτροπή στο θωρακικό τοίχωμα) για καλύτερη σταδιοποίηση του όγκου. Οι επιπλοκές της FNA είναι μικρής σημασίας και σχεδόν ανύπαρκτες.

Ο πόνος είναι η συχνότερα αναφερόμενη επιπλοκή. Πολύ σπανιότερα έχει επίσης αναφερθεί πνευμοθώρακας. Άλλες σπάνιες επιπλοκές περιλαμβάνουν αιμορραγία, φλεγμονή. Τέλος σπανιότατα είναι δυνατόν λόγω της FNA να προκύψουν αλλαγές ή artifacts που μπορεί να επηρεάσουν την εκτίμηση των απεικονιστικών (μαστογραφικών) ευρημάτων ή να μιμηθούν διηθητικό καρκίνο στο χειρουργικό παρασκεύασμα. Να τονίσουμε εδώ, όμως, ότι είναι τόσο ασυνήθεις πρακτικά οι επιπλοκές αυτές, που δεν πρέπει να φοβίζουν τις ασθενείς.

Οι σημαντικότεροι περιορισμοί της FNA είναι:

• Δυσκολία στη διάκριση in situ από διηθητικό καρκίνο μαστού.
• Η ακρίβεια συχνά σχετίζεται με το μέγεθος της βλάβης (χαμηλότερη ευαισθησία σε αλλοιώσεις