Εισαγωγικά, οι όζοι του θυρεοειδούς μπορούν να ανιχνευτούν στο μισό σχεδόν  του παγκόσμιου  πληθυσμού. Οι περισσότεροι, δεν προκαλούν ενόχληση ή συμπτώματα, ανευρίσκονται τυχαία κατά την κλινική εξέταση, ενώ έχουν συνήθως πολύ μικρό μέγεθος μερικών χιλιοστών. Υπάρχουν βεβαίως και μεγαλύτεροι όζοι που είναι ορατοί, και επειδή ο θυρεοειδής μετακινείται κατά την κατάποση, κινούνται και αυτοί. Όσο αυξάνεται η ηλικία του ατόμου, η πιθανότητα να αναπτύξει κανείς όζους στο θυρεοειδή αδένα μεγαλώνει. Οι όζοι είναι τέσσερις φορές συχνότεροι στις γυναίκες.  

Η αιτιολογία τους στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι γνωστή, αν και η απουσία απο το διαιτολόγιο του ιωδίου, που προκαλεί τη διόγκωση του θυρεοειδούς, το οικογενειακό ιστορικό παρουσίας οζώδους βρογχοκήλης και η προϋπάρχουσα θυρεοειδοπάθεια (πχ η θυρεοειδίτιδα Hashimoto), αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξή τους. Αν και οι περισσότεροι όζοι είναι ακίνδυνοι και δεν προκαλούν συμπτώματα, ένα ποσοστό 5% μπορεί να είναι κακοήθεις και θέλουν προσοχή.

Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο κακοήθειας είναι το ανδρικό φύλο, η ηλικία κάτω των 20 και άνω των 65, η γρήγορη αύξηση του μεγέθους του όζου, τα συμπτώματα διήθησης της περιοχής (δυσφαγία, πόνος στο λαιμό, βραχνάδα), το ιστορικό ακτινοβόλησης κεφαλής, τραχήλου,  και το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς η πολυπώσεως (σύνδρομο Gardner).   Τι είναι η παρακέντηση (FNA) θυρεοειδούς; Η παρακέντηση θυρεοειδούς με λεπτή βελόνη (FNA) είναι μια διαδικασία που λαμβάνει υλικό από τον όζο για ιστολογικό έλεγχο και είναι ο πλέον αξιόπιστος τρόπος για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό παρουσίας καρκίνου.  

Η FNA πρέπει να εφαρμόζεται για όλα τα οζίδια θυρεοειδούς; Είναι ένα ερώτημα… Αν και υπάρχουν οδηγίες (guidelines) σχετικά με τη διαχείριση των θυρεοειδικών όζων (πχ οδηγίες της Αμερικάνικης ή της Ευρωπαικής Εταιρείας Ενδοκρινολογίας, σύστημα κατηγοριοποίησης Bethesda κλπ), η προσωπική γνώμη και εμπειρία του ιατρού εξακολουθεί να είναι καθοριστική, γιατί σε πολλά θέματα που αφορούν τον θυρεοειδή, δεν υπάρχει ακόμη συμφωνία μεταξύ των ειδικών.

Με βάση την συγχρονη βιβλιογραφία, αν τα χαρακτηριστικά του όζου στο υπερηχογράφημα είναι τυπικά καλοήθειας (δηλ ανήκουν σε συγκεκριμένα υπερηχογραφικά πρότυπα σύμφωνα με τις παραπάνω οδηγίες) συνήθως δεν συστήνεται FNA, γιατι η  πιθανότητα κακοήθειας είναι εξαιρετικά μικρή. Το μεγεθος του όζου είναι ο τελευταίος παράγοντας που καθορίζει την ανάγκη για βιοψία. Γενικά, ενας όζος πάνω από 1 εκ απαιτεί βιοψία, αλλα και ένας όζος κάτω από 1 εκ  είναι δυνατόν να απαιτεί βιοψία, αν έχει ύποπτα χαρακτηριστικά ή μεγαλώνει.  Ο γιατρός μπορεί να συστήσει, συνήθως, παρακέντηση FNA:

Εάν επιθυμούμε να «αδειάσουμε» μία κύστη που προκαλεί πόνο ή πίεση. Εαν ο όζος έχει χαρακτηριστικά υποπτα για κακοήθεια ή άτυπα (δηλ δεν ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο).   Απαιτεί προετοιμασία η παρακεντηση; Aν o ασθενής παίρνει αντιπηκτικά φάρμακα (πχ Plavix) ή φαρμακα που επηρεαζουν την πήξη του αίματος (πχ Naprosyn) πρέπει να τα διακόψει για μερικες μέρες πριν την παρακέντηση, αφού πρώτα συμβουλευτεί τον ιατρό του (καρδιολόγο, παθολόγο κλπ).

Ο ασθενης μπορεί να φάει και να πιει κανονικά πριν την παρακέντηση. Και ποια είναι η διαδικασία της Fna;            

Η παρακέντηση γίνεται υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, δηλαδή με συνεχή παρακολούθηση της βελόνας με υπέρηχο, ωστε να εξασφαλίζεται: α) ασφαλεια από πιθανή κάκωση παρακείμενων δομών β) λήψη υλικού από τον όζο και όχι από τον παρακείμενο φυσιολογικό ιστό γ) λήψη υλικού από την πιο υποπτη περιοχή του όζου. Το υλικό μονιμοποιείται με κατάλληλη τεχνική και αποστέλλεται στο εργαστήριο για εξέταση. Η εργαστηριακή εξέταση περιλαμβάνει κλασική κυτταρολογία, ανοσοιστοχημεία και σε ειδικές περιπτώσεις ακόμη και γενετικό έλεγχο. Η FNA, λοιπόν, με υπερηχογραφική καθοδήγηση σήμερα, είναι πια αποδεκτή, πλέον ανώδυνη, χαμηλού κόστους εξέταση, σε σχέση με την ανοικτή βιοψία, Μια εξέταση εύκολη, ανεκτή από τον ασθενή.

Αν η παρακέντηση γίνει σωστά, η ευαισθησία της ξεπερνάει το 95%, ενώ η ειδικότητα είναι πάνω από 90% (ανάλογα με την ιστολογική διάγνωση).  Τα αποτελέσματα της βιοψίας μπορεί να  ανήκουν σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες (συμφωνα με το σύστημα Bethesda που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι κυτταρολόγοι σήμερα):

Ανεπαρκές δείγμα Αυτό σημαίνει ότι το υλικό που ληφθηκε με την παρακέντηση δεν περιέχει επαρκή αριθμό καλοήθων κυτταρων για να τεθεί με ασφάλεια η διάγνωση (εκτός κάποιων εξαιρέσεων, ως επαρκές δείγμα θεωρείται πάνω από 6 ομάδες θυλακικών κυτταρων που η κάθε ομάδα έχει τουλάχιστον 10 κύτταρα). Αυτό σχετίζεται είτε με την εμπειρία του ιατρού είτε με τη σύσταση του όζου. Εάν το δείγμα είναι ανεπαρκές, η FNA επαναλαμβάνεται.

Αρνητικό για κακοήθεια, δηλ καλόηθες οζιδιο Σε αυτήν την περίπτωση, η πιθανότητα να υπάρχει καρκίνος και να μην ανιχνευτεί με την παρακέντηση (ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα) είναι πολύ μικρή (λιγότερο του 3%).

Ατυπο ή Ακαθόριστο (δηλ όχι απολύτως καλόηθες ή όχι απολύτως κακόηθες οζίδιο) που αυξάνει το ποσοστό κακοήθειας σε περίπου 20%, Θηλακιώδης βλάβη (ποσοστό κακοήθειας περίπου 30%)  Υποπτο για κακοήθεια (ποσοστό κακοήθειας περίπου 60-75%)

Κακοήθης όζος (ποσοστό κακοήθειας περίπου 99%)  

Ποιες είναι οι επιπλοκές-κίνδυνοι; Οι κίνδυνοι θεωρητικά περιλαβάνουν το αιμάτωμα και τη φλεγμονή, αλλά σε έμπειρα χέρια η πιθανότητα να συμβούν είναι ελάχιστη. Για αποτροπή φλεγμονής, χρησιμοποιούνται μέτρα αντισηψίας δέρματος και ηχοβολέα. Μεγαλύτερη πιθανότητα αιματώματος υπάρχει σε ασθενείς που παιρνουν αντιπηκτικά (ακόμη και αν τα διέκοψαν για λίγο καιρό) και αφορούν περισσότερο μικρούς όζους και όζους που δεν είναι εύκολα διακριτοί με υπέρηχο. Σε ασθενείς με λεπτό δέρμα μπορεί να εμφανιστεί ερυθρότητα του δέρματος τοπικά που υποχωρεί σύντομα. Η διαδικασία είναι άριστα ανεκτή ακόμη και από παιδιά.