Το τεστ PAP, είναι η κυτταρολογική εξέταση για τον κόλπο και τον τράχηλο της μήτρας, η οποία προτάθηκε από τον πρωτοπόρο Έλληνα ιατρό Γιώργο Παπανικολάου, το 1928, ως προληπτική μέθοδος  για τον καρκίνο του τραχήλου. Πρόκειται για μία απλή και ανώδυνη διαδικασία, κατά την οποία η λήψη επιχρίσματος διαρκεί λίγα μόνο λεπτά. Το δείγμα που λαμβάνει η γιατρός από τον κόλπο και τον τράχηλο της γυναίκας, εξετάζεται είτε στο μικροσκόπιο, είτε με την βοήθεια ειδικών ιατρικών μηχανημάτων (όπως στην Κυτταρολογική εξέταση υγρής φάσεως). Επιπλέον, κατά την λήψη του δείγματος, ο γιατρός ελέγχει και την ευρύτερη περιοχή των γεννητικών οργάνων της γυναίκας.   Το τεστ ΠΑΠ  λανθασμένα θεωρείται ότι γίνεται μόνο για τον καρκίνο.

Αντίθετα,  το τεστ αυτό μπορεί να αναδείξει πιθανά προβλήματα όπως είναι: -φλεγμονές/λοιμώξεις από μύκητες, τριχομονάδες, αιμόφιλο του κόλπου, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα μικρόβια ή ιούς και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια από τον HPV (τον ιό των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων) -καλοήθεις βλάβες, όπως τραχηλίτιδες ή πολύποδες, που γίνονται ορατές κατά τη λήψη του υλικού -την ορμονική κατάσταση της γυναίκας, όπως για παράδειγμα ατροφία του κόλπου μετά από λήψη φαρμάκων ή κατά την εμμηνόπαυση -τραυματισμό του κόλπου ή του τραχήλου, μετά από πρόσφατο τοκετό ή χειρουργική επέμβαση στην περιοχή. -προκαρκινικές καταστάσεις με δυσπλασίες είτε του κόλπου είτε του τραχήλου, που σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό οφείλονται στον ιό HPV -καρκίνο του κόλπου ή του τραχήλου σε διάφορα στάδια. Εάν από το τεστ διαγνωσθεί ένα παθολογικό αποτέλεσμα, τότε ο γιατρός επαναλαμβάνει την εξέταση σε 3 έως 6 μήνες, ενώ μπορεί να γίνει και κυτταρολογική εξέταση υγρής φάσης. Μεγαλύτερη βοήθεια στη διάγνωση προσφέρει ο συνδυασμός της λήψης τεστ ΡΑΡ με τη διενέργεια του HPV-test.

Τέλος, αν ο γιατρός το κρίνει απαραίτητο, τότε μπορεί να γίνει και κολποσκόπηση, με ή χωρίς διενέργεια βιοψίας. Το σημαντικό που πρέπει να σημειώσουμε  είναι ότι αν και πρόκειται για ευρέως γνωστή μέθοδος διαλογής (screening), υπάρχουν νέες γυναίκες οι οποίες είτε καθυστερούν αρκετά χρόνια την εξέταση, είτε την παραλείπουν εντελώς. Αιτία αποτελεί η ελλιπής ενημέρωση (ειδικά σε δυσπρόσιτες περιοχές της χώρας), η μεγάλη απόσταση από υγειονομικές μονάδες, η αμέλεια των γυναικών, αλλά και ο φόβος για το αποτέλεσμα. Μία άλλη σημαντική αιτία είναι η οικονομική κρίση και η απουσία ασφαλιστικής  κάλυψης σε μεγάλο ποσοστό γυναικών. Όπως λέει, η φτώχεια αποτελεί παγκοσμίως την πρώτη αιτία θανάτου αλλά και νόσησης, ενώ ο πλούτος προστατεύει και προάγει την υγεία. Άλλωστε, σύμφωνα με έρευνα της Hellas Health IV (2011), μεταξύ 2011 και 2014 το 59% των Ελλήνων μείωσε τη χρήση των υπηρεσιών υγείας.

Επιπλέον, πάνω από το 80% των γυναικών που διαγνώσθηκαν με διηθητικό καρκίνο του τραχήλου, δεν είχαν κάνει τεστ ΠΑΠ τα τελευταία 5 χρόνια.  Σε αντίστοιχη έρευνα που έγινε στην Αμερική το 2010, διαπιστώθηκε ότι το 1/3 των γυναικών από 19 έως 25 ετών, κυρίως φοιτήτριες, ήταν χωρίς ασφαλιστική κάλυψη από τους γονείς τους και γι αυτό δεν υπεβλήθησαν σε τεστ ΠΑΠ. Ωστόσο, μετά το 2010 και την έρευνα αυτή, η ασφαλιστική κάλυψη μειώθηκε κατά 21%.

Η πρόληψη σώζει ζωές Στην Ατλάντα των ΗΠΑ, η Affordable Care Act (γνωστή και ως  Obamacare) ανακοίνωσε στο περιοδικό JΑΜΑ (2015;314:2189-2121)  τα πρώτα αποτελέσματα από τη δωρεάν διενέργεια τεστ Παπανικολάου σε γυναίκες με οικονομικές δυσκολίες. Σύμφωνα με αυτά, αυξήθηκε σημαντικά η διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου στα πρώιμα στάδια.

Ενώ, η National Data Base έδειξε, ότι το 2009 έγινε διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου στα στάδια Ι και ΙΙ στο 68% των γυναικών, και το 2012  στο 84%  των γυναικών. Φαίνεται επομένως, ότι η πρόληψη που βασίζεται στη λήψη τεστ Παπανικολάου, αποτελεί βασική προτεραιότητα για την υγεία της γυναίκας.