Η αιματουρία είναι κλινικό σημείο γνωστό από τα χρόνια του Ιπποκράτη.  

Η αιματουρία, ICD-10 N02, R31, παρατηρείται σε πολλές και ποικίλες νοσολογικές οντότητες. Φυσιολογικά αποβάλλονται καθημερινά 600.000-1.000.000 ερυθρά, που αντιστοιχούν σε 0-1 ερυθρά κατά οπτικό πεδίο (ΚΟΠ), που τα βλέπουμε στη μικροσκοπική εξέταση του ιζήματος των ούρων. Προέκταση αυτής της φυσιολογικής κατάστασης είναι η αιματουρία σε περίπτωση ορθόστασης και μάλιστα σε θέση λόρδωσης, σε έκθεση σε ψύχος, σε έντονη σωματική άσκηση ή στην κύηση, οπότε παρατηρείται αύξηση του αριθμού των αποβαλλομένων ερυθρών από τους νεφρούς. Βέβαια το ερυθρό χρώμα των ούρων δεν σημαίνει υποχρεωτικά και αιματουρία.  

Ερυθρά ούρα μπορεί να παρατηρηθούν σε υψηλή πυρετική κίνηση, γιατί τα ούρα είναι πολύ συμπυκνωμένα. Ερυθρά ούρα μπορεί να παρατηρηθούν σε ούρα που περιέχουν χολοχρωστικές, πορφυρίνες ή μελανίνη. Επίσης, ορισμένες τροφές δίνουν ερυθρό χρώμα στα ούρα, όπως τα τεύτλα, τα βατόμουρα. Αλλά και ορισμένα φάρμακα χρωματίζουν κόκκινα τα ούρα, όπως η ριφαμπικίνη, αλλά και χημικές ουσίες όπως η ανιλίνη και η αιμοσφαιρίνη.   Άρα για να τεκμηριωθεί η διάγνωση της αιματουρίας πρέπει να ανιχνευθούν ερυθρά αιμοσφαίρια στη μικροσκοπική εξέταση των ούρων.

Μικροσκοπική αιματουρία είναι η ύπαρξη 4-5 ερυθρών ΚΟΠ. Μακροσκοπική γίνεται η αιματουρία όταν τα ερυθρά υπερβούν τα 10 ΚΟΠ. Τοπογραφική εντόπιση αιματουρίας Γίνεται με την δοκιμασία Guyon ή δοκιμασία των τριών ποτηριών. Αν η αιματουρία είναι στο πρώτο ποτήρι, τότε προέρχεται από την πρόσθια ουρήθρα ή τον προστάτη. Αν αφορά το τρίτο ποτήρι, τότε ενοχοποιείται η οπίσθια ουρήθρα ή η κύστη. Η ολική αιματουρία, που παρατηρείται και στα τρία ποτήρια, μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού και δεν είναι διαγνωστική. Αιτιολογική διάγνωση αιματουρίας

Γίνεται με:  

Το ιστορικό του ασθενούς

Την κλινική εξέταση

Ακτινογραφία νεφρών, ουροδόχου κύστεως, υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία.

Ενδοσκοπικό έλεγχο

Βιοψία νεφρού

Αγγειογραφικό έλεγχο  

Συχνότερα αίτια αιματουρίας από το κατώτερο ουροποιητικό.  

• Φλεγμονές (κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα)
• Λιθίαση
• Φυματίωση
• Καλοήθεις όγκοι (θήλωμα κύστεως, αδένωμα προστάτη) Κακοήθεις όγκοι (καρκίνος προστάτη, καρκίνος ουροδόχου κύστεως)
• Παρασιτώσεις
• Τραύματα
• Εκκολπώματα ουροδόχου κύστεως

Συχνότερα αίτια αιματουρίας ανώτερου ουροποιητικού

• Σπειραματονεφρίτιδες
• Διάμεσες νεφροπάθειες
• Λιθίαση
• Φυματίωση
• Αδενοκαρκινώματα νεφρού
• Συγγενή νοσήματα (πολυκυστική νόσος, συγγενείς ανωμαλίες)
• Τραύματα
• Φλοιώδης νέκρωση
• Νεκρωτική θυλακίτιδα

Στη διαφορική διάγνωση των αιτίων αιματουρίας ανώτερου ουροποιητικού λαμβάνονται υπόψη τα συνοδά συμπτώματα όπως ο κωλικός νεφρού, η πυρετική κίνηση, τα δυσουρικά ενοχλήματα, η διόγκωση νεφρού, η κατάχρηση αναλγητικών, η συνύπαρξη ολιγουρίας και η ανεύρεση αιμορραγικών κυλίνδρων στη μικροσκοπική εξέταση ούρων. Αιματουρία μπορεί να εμφανιστεί και σε συστηματικές παθολογικές καταστάσεις άλλων συστημάτων εκτός του ουροποιητικού. 

Τέτοιες καταστάσεις είναι:

-Η ιλαρά, η οστρακιά, ο τυφοειδής πυρετός, ο μελιταίος πυρετός

-Η σηψαιμία, η ενδοκαρδίτιδα και η οστεομυελίτιδα

-Επίσης, οι νόσοι του συνδετικού ιστού όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η οζώδης πολυαρτηρίτιδα και ο ρευματικός πυρετός μπορεί να κάνουν αιματουρία. -Νοσήματα του αίματος όπως οι λευχαιμίες, το λέμφωμα No Hodgkin, η ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα, η δρεπανοκυτταρική αναιμία και η αιμορροφιλία.

-Τέλος πολλά φάρμακα κάνουν αιματουρία, όπως τα σαλικυλικά, τα βαρβιτουρικά, οι σουλφοναμίδες και το μανδελικό οξύ.

-Ένα 20% των περιπτώσεων αιματουρίας παραμένει αδιευκρίνιστο και ονομάζεται καλοήθης υποτροπιάζουσα αιματουρία (ΙgA νεφροπάθεια, που είναι η πιο συχνή νεφροπάθεια νεαρής ηλικίας και αν δεν συνοδεύεται από λευκωματουρία και υπέρταση η μετάπτωσή της σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι σπάνια.