Ο καρκίνος ξεκινά σε ένα κύτταρο. Αυτό το κύτταρο «δραπετεύει» από τους βιολογικά επιβαλλόμενους ελέγχους και αρχίζει πλέον, να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Πριν όμως δούμε τι μπορεί να πάει λάθος στη λειτουργία ενός κυττάρου κρίνεται σκόπιμο να γνωρίσουμε το ρόλο τους μέσα στον οργανισμό μας.

Γονίδια και κυτταρική διαίρεση

Διαφορετικοί τύποι κυττάρων στο σώμα κάνουν διαφορετικές εργασίες.  Όλα τα κύτταρα έχουν ένα κέντρο ελέγχου που ονομάζεται πυρήνας. Μέσα στον πυρήνα υπάρχουν χρωμοσώματα που αποτελούνται από χιλιάδες γονίδια. Τα γονίδια φέρουν τις απαραίτητες οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεϊνών που καθορίζουν τη συμπεριφορά κάθε κυττάρου στο σώμα μας.

Για την ανάπτυξη του καρκίνου, δύο ομάδες γονιδίων έχουν πολύ μεγάλη σημασία: α) τα ογκογονίδια, τα οποία παρακάμπτουν τα σημεία ελέγχου της κυτταρικής διαίρεσης, προκαλώντας ανεξέλεγκτη κυτταρική αύξηση και β) τα ογκο-κατασταλτικά γονίδια, τα οποία παρεμποδίζουν την ανεξέλεγκτη δράση των ογκογονιδίων.

 Γονιδιακές αλλαγές μέσα στα κύτταρα (μεταλλάξεις) Μερικές φορές μια αλλαγή συμβαίνει στα γονίδια όταν ένα κύτταρο διαιρείται. Αυτό συνιστά μια μετάλλαξη. Σημαίνει ότι ένα γονίδιο έχει καταστραφεί ή χαθεί ή έχει αντιγραφεί πάρα πολλές φορές. Ορισμένες μεταλλάξεις σημαίνουν ότι το κύτταρο δεν κατανοεί πλέον τις οδηγίες του. Μπορεί να αρχίσει να μεγαλώνει εκτός ελέγχου. Πρέπει να υπάρχουν περίπου 6 διαφορετικές μεταλλάξεις πριν ένα φυσιολογικό κύτταρο μετατραπεί σε καρκινικό κύτταρο. Οι μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια μπορεί να σημαίνουν ότι:

•   ένα κύτταρο αρχίζει να παράγει πάρα πολλές πρωτεΐνες που προκαλούν τη διαίρεση ενός κυττάρου
•   ένα κύτταρο σταματά να παράγει πρωτεΐνες που κανονικά «λένε» σε ένα κύτταρο να σταματήσει να διαιρείται  
•   μπορεί να παραχθούν μη φυσιολογικές πρωτεΐνες που λειτουργούν διαφορετικά από το κανονικό 

Πώς συμβαίνουν οι μεταλλάξεις

Οι μεταλλάξεις μπορεί να συμβούν τυχαία όταν ένα κύτταρο διαιρείται. Μπορούν να οφείλονται σε αυθόρμητα γενετικά σφάλματα που συμβαίνουν κατά την ανάπτυξη των κυττάρων. Μπορούν επίσης, να προκληθούν από τις διαδικασίες της ζωής μέσα στο κύτταρο. Υπάρχει όμως, και το ενδεχόμενο να οφείλονται και σε εξωγενείς παράγοντες, όπως η έκθεση του ατόμου σε τοξικές ουσίες, ή και στην υιοθέτηση συνηθειών που αποδεδειγμένα βλάπτουν την υγεία, όπως το κάπνισμα. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να τονίσουμε ότι μερικοί άνθρωποι μπορούν να κληρονομήσουν σφάλματα σε συγκεκριμένα γονίδια που τους καθιστούν πιο πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο. Οι ειδικοί συχνά θεωρούν το οικογενειακό ιστορικό (ένα άμεσο μέλος της οικογένειας που είχε καρκίνο) ως έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κληρονομικού καρκίνου.

Ορισμένα γονίδια καταστρέφονται καθημερινά και τα κύτταρα είναι πολύ καλά στην επισκευή τους. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η ζημιά μπορεί να αυξηθεί. Και όταν τα κύτταρα αρχίσουν να αναπτύσσονται πολύ γρήγορα, είναι πιο πιθανό να συλλάβουν περαιτέρω μεταλλάξεις και λιγότερο πιθανό να είναι σε θέση να επιδιορθώσουν τα κατεστραμμένα γονίδια. Ο οργανισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει εύκολα τα καρκινικά κύτταρα, καθώς μοιάζουν με τα φυσιολογικά, δεν ενεργοποιούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται ανεμπόδιστα η εισβολή και η εξάπλωση τους. Ανάλογα με τον τύπο του καρκινικού κυττάρου, σε μερικές εβδομάδες, μήνες ή χρόνια, σχηματίζεται μια μεγάλη μάζα κυττάρων τοπικά ή και με πιθανές τοπικές διηθήσεις ή και με απομακρυσμένες μεταστάσεις, η εμφάνιση των οποίων θα προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού, απειλώντας την υγεία του ασθενούς.