Η ακτινοθεραπεία ή ακτινοβολία θεραπεύει, καταστρέφοντας τα καρκινικά κύτταρα μέσα σε ένα πεδίο που έχει από πριν σχεδιαστεί. Το μειονέκτημα της ακτινοθεραπείας είναι ότι επηρεάζει και τα γειτονικά του όγκου κύτταρα. Τα φυσιολογικά αυτά κύτταρα όμως μπορούν σχετικά καλά να επιδιορθώνουν τις βλάβες που τους προκαλεί η ακτινοβολία.

Πότε χρησιμοποιείται

• Μετά την μερική μαστεκτομή (ογκεκτομή ή τεταρτεκτομή)
• Μετά την μαστεκτομή αν η νόσος διηθεί το θωρακικό τοίχωμα ή το δέρμα ή ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 5 εκατοστά
• Μετά την μαστεκτομή και μασχαλιαίο λεμφαδενικό καθαρισμό αν περισσότεροι από 4 λεμφαδένες είναι διηθημένοι. Αν είναι διηθημένοι από 1 ως 3 λεμφαδένες τότε η σύσταση είναι να γίνει η ακτινοθεραπεία.

Γιατί χρησιμοποιούμε την ακτινοθεραπεία

Γιατί από πολλές μελέτες έχει αποδειχθεί πως όταν γυναίκες που έχουν ένδειξη να λάβουν ακτινοθεραπεία τη λαμβάνουν, αυτές οι γυναίκες πηγαίνουν καλύτερα από τις ασθενείς που δεν λαμβάνουν ακτινοθεραπεία. Αυτό αφορά τόσο τα ποσοστά τοπικής υποτροπής (να ξαναεμφανιστεί δηλαδή η νόσος στο μαστό ή τη μασχαλιαία κοιλότητα) όσο και στην επιβίωση αυτών των γυναικών που βελτιώνεται.

Πως χορηγείται η ακτινοθεραπεία

Μπορεί να χορηγηθεί σε δύο μορφές:

• Ως ακτινοθεραπεία ολόκληρου του μαστού (συνηθέστερη μορφή) (whole breast radiation)
• Ως ακτινοθεραπεία τμήματος μόνο του μαστού (partial breast radiation)

Ακτινοθεραπεία ολόκληρου του μαστού

Σκοπός της είναι να ακτινοβολήσει ολόκληρο τον εναπομείναντα μαστό μετά από μια επέμβαση διατήρησης του μαστού (ογκεκτομή). Η διάρκειά της είναι από 4 ως 6 εβδομάδες από Δευτέρα ως Παρασκευή συνήθως. Η διάρκειά της, αφού πρώτα γίνει το πλάνο της θεραπείας και αποφασιστούν τα καταλληλότερα πεδία, η καταλληλότερη οδός δηλαδή για να δοθεί η ακτινοβολία, είναι περίπου 20 με 30 λεπτά. Σχεδόν όλες οι γυναίκες έχουν μια ερυθρότητα στο μαστό ή το θωρακικό τοίχωμα μετά το πέρας της θεραπείας (σαν ηλιακό έγκαυμα), ενώ δεν είναι σπάνιο και το αίσθημα κόπωσης. Οι περισσότερες γυναίκες επανέρχονται πλήρως περίπου ένα μήνα μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας. Το ακτινοβολημένο δέρμα όμως μπορεί να παχυνθεί και να γίνει πιο σκουρόχρωμο σε σχέση με τον υπόλοιπο μαστό και αυτό να διατηρηθεί για αρκετούς μήνες μετά.

Ένα άλλο είδος θεραπείας, η επιταχυνόμενη ολική ακτινοβόληση του μαστού (accelerated whole breast radiation) έχει σκοπό να δώσει λιγότερη συνολική δόση ακτινοβολίας και σε συντομότερο διάστημα (3 εβδομάδες) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε γυναίκες με πολύ καλούς προγνωστικούς παράγοντες: μεγαλύτερης ηλικίας, με μικρούς όγκους, αρνητικούς λεμφαδένες για μεταστατική νόσο και χωρίς ένδειξη για να λάβουν χημειοθεραπεία (πρέπει να εκπληρούνται όλοι οι παράγοντες).

Μερική ακτινοβόληση του μαστού ( Partial breast radiation therapy) ή βραχυθεραπεία

Αφορά στην ακτινοβόληση μέρους μόνο του μαστού και συγκεκριμένα του μέρους πλησίον του όγκου το οποίο έχει και τις περισσότερες πιθανότητες υποτροπής. Το μεγάλο της πλεονέκτημα είναι η ακτινοβόληση μικρότερου μέρους του μαστού και ο μικρότερος χρόνος που διαρκεί η όλη θεραπεία. Συνήθως εφαρμόζεται σε γυναίκες με πολύ καλά χαρακτηριστικά του όγκου, δηλαδή σε γυναίκες με πολύ καλή πρόγνωση εξαρχής. Τέτοιες είναι γυναίκες με σχετικά μικρούς όγκους, απουσία μεταστάσεων στους λεμφαδένες και απουσία ένδειξης χορήγησης χημειοθεραπείας.

Συνηθέστερα, πραγματοποιείται μέσω ειδικά σχεδιασμένων καθετήρων που εισέρχονται στην κοιλότητα της εκτομής και δια μέσω των οποίων παραδίδεται η δόση στους ιστούς. Εξαίρεση αποτελεί η διεγχειρητική ακτινοθεραπεία (intraoperative radiation therapy) που χρησιμοποιεί μια συσκευή και η θεραπεία γίνεται κατά τη διάρκεια του χειρουργείου. Μια άλλη μορφή βραχυθεραπείας, η τρισδιάστατη σύμμορφη ακτινοθεραπεία (3D-conformal radiation) δεν απαιτεί την εισαγωγή καθετήρων στην κοιλότητα, αλλά γίνεται δια του δέρματος όπως και στην κλασική ακτινοβολία. Αρχικά, όπως και στην κλασική μορφή, σχεδιάζεται το πλάνο της θεραπείας, το τμήμα δηλαδή που θα ακτινοβοληθεί, το ποσό της δόσης και η διάρκεια. Η διαφορά της τεχνικής αυτής από την κλασική μορφή είναι πως οι συνεδρίες πραγματοποιούνται δύο φορές την ημέρα για συνολική διάρκεια 5 ημερών.

Όπως είναι προφανές, τα πλεονεκτήματα της βραχυθεραπείας ή επιταχυνόμενης μερικής ακτινοθεραπείας είναι μη μικρότερη διάρκεια της θεραπείας και ο περιορισμός των δερματικών βλαβών στο τμήμα μόνο του μαστού που ακτινοβολείται και όχι σε ολόκληρο το μαστό.

Τα μειονεκτήματα είναι η έλλειψη αρκετής εμπειρίας και μηχανημάτων σε όλα τα ακτινοθεραπευτικά εργαστήρια και η απουσία μελετών με μακροχρόνια αποτελέσματα. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα όμως δείχνουν πως πρόκειται για μια ογκολογικά ασφαλή διαδικασία.